(၃)ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္(Autonomy)
ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကိုကြဲျပားျခားနားမွဳမ်ားအားအျပန္အလွန္
အသိအမွတ္ျပဳလက္ခံျပီး၊စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကိုထိန္းသိမ္းထားေပးႏိုင္ေစတဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုအျဖစ္အသံုးျပဳေလ့
ရွိၾကပါတယ္။ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတဲ့စကားလံုးဟာ ဂရိဘာသာ
auto(အဓိပၸာယ္-ကိုယ္ပိုင္)နဲ႕ nomos(အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း)စတာေတြကေနဆင္းသက္လာတာ
ျဖစ္ပါတယ္။ဒီသေဘာတရားကို ယေန႕ေခတ္ကာလမွာဒႆနိကေဗဒ၊
သဘာ၀သိပၸံနဲ႕ႏိုင္ငံေရးသိပၸံစတဲ့ဘာသာရပ္နယ္ပယ္ သံုးခုမွာအသံုးျပဳၾကပါတယ္။
ဒႆနိကေဗဒပညာရွင္မ်ားကကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကိုကိုယ့္ၾကမၼာ
ကိုယ္စီရင္ခြင့္ရွိတဲ့တဦးခ်င္းပါ၀ါအျဖစ္သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။သဘာ၀သိပၸံပညာရွင္မ်ားကေတာ့
organic
independenceအျဖစ္သတ္မွတ္ထားၾကျပီး၊ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္နယ္ပယ္မွာေတာ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊
ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ကေနရွဳျမင္ေလ့လာၾကပါတယ္။ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကိုအခ်ိဳ႕ေသာ
အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားမွာႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳကိုကန္႕သတ္ျပီး၊
လူနည္းစု
မ်ားကိုေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုအျဖစ္ရွဳျမင္ထားၾကပါတယ္။
ေဒသအေျခစိုက္ႏိုင္ငံေရးရာ
ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္(territorial politicalautonomy)
ဆိုတာႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းမွာမွီတင္းေနထိုင္တဲ့အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ကြဲျပားေသာ
လူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕အေျခခ် ေနထိုင္ရာ
ေဒအခ်ိဳ႕ကိုကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသအျဖစ္သတ္မွတ္ေပးတဲ့
ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစနစ္မွာအားနည္းခ်က္တခု ရွိပါတယ္။အကယ္၍
အေျခခ်ေနထိုင္သူေတြက တေနရာကေန
တေနရာကိုေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မွဳမ်ားျပားလာခ်ိန္မွာကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသမွာယခင္က
ရွိေနတဲ့
လူမ်ားစုကလူနည္းစုျပန္ျဖစ္သြားတဲ့အခါကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသရဲ႕လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာlegitimacyဆံုးရွံဳးသြားမွဳျဖစ္ပါတယ္။
(၄)Power-sharing arrangements
ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက
ပါ၀ါခြဲေ၀က်င့္သံုးတဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားကိုအားေပးေထာက္ခံ
ေလ့ရွိပါတယ္။သံတမန္ေရးရာ carrotsand sticks မ်ားကိုအသံုးျပဳျပီး
ပဋိပကၡျပီးဆံုးစႏိုင္ငံေတြမွာ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳအစီအမံမ်ားကိုသက္ဆိုင္ရာ
လူမ်ိဳးစုမ်ားကလက္ခံလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးတတ္ၾကပါတယ္။
ဒီလိုအစီအမံမ်ားကိုပဋိပကၡျဖစ္ပြားမွဳေရခ်ိန္တင္းမာျမင့္မားေနခ်ိန္မွာခ်ျပေဆြးေႏြးဖို႕
ခဲယဥ္းလွေပမယ့္၊ေရခ်ိန္ေလ်ာ့သြားျပီးစစ္ေရးထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳျပဳလုပ္ရန္ခက္ခဲလာခ်ိန္ေတြမွာေတာ့ခ်ျပေဆြးေႏြးဖို႕
အဆင္ေျပလာတတ္ပါတယ္။
ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳမ်ားကိုလက္ေတြ႕က်င့္သံုးရာမွာအေျခအေန၊
အခ်ိန္အခါ
ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမွုေတြရွိတဲ့အတြက္ပဋိပကၡအားလံုးအတြက္အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့
တခုတည္းေသာသ႑ာန္ဆိုတာေတာ့ မရွိႏိုင္ပါဘူး။ေရရွည္မွာ
ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးမွဳကအေကာင္းဆံုးျဖစ္ေပမယ့္၊ဒီမိုကေရစီ
အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳစတင္ခ်ိန္မွာကတည္းကလူနည္းစုအခြင့္အေရးမ်ားေပးအပ္ျခင္း၊
လူမ်ိဳးစုအားလံုးရဲ႕
အခြင့္အေရးေတြတန္းတူညီမွ်ရွိတဲ့လံုျခံဳေရးအင္အားစုမ်ားတည္ေဆာက္ျခင္း
စတာေတြကေရရွည္ခံျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစႏိုင္ပါတယ္။
ပါ၀ါခြဲေ၀တဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားကိုအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာပဋိပကၡထဲမွာ
ပါ၀င္တဲ့အစြန္းမေရာက္ေသာႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ၀င္ျပီး၊
သူတို႕ရဲ႕ဦးေဆာင္မွဳကို
လူထုကအသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရာမွာအရင္းအျမစ္မ်ားကို
တန္းတူညီမွ်ခြဲေ၀အသံုးျပဳျခင္း၊တဘက္ႏွင့္တဘက္ အႏိုင္ယူရန္ဆႏၵမရွိပဲ
ျငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္လိုသည့္ႏိုင္ငံေရး ယဥ္ေက်းမွဳထြန္းကားျခင္း
စတဲ့ အေျခအေနေတြရွိေနမယ္ဆိုရင္ ေအာင္ျမင္မွဳႏွဳန္းျမင့္မားပါတယ္။
လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡမ်ားကိုပါ၀ါခြဲေ၀တဲ့
အစီအမံမ်ားနဲ႕ေျဖရွင္းရာမွာ
လူနည္းစုမ်ားရဲ႕အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ေရးအတြက္inclusive
decision makingသေဘာတရားကိုအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။
ဒီသေဘာတရားအရ ဗဟိုအစိုးရရဲ႕ centraldecision making organs
ေတြထဲမွာလူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ၀င္ဖို႕ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္ျပီး၊ဒီေခါင္းေဆာင္မ်ားကလူနည္းစုမ်ားရဲ႕
စစ္မွန္ေသာအသံမ်ားကိုကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကိုဗဟိုအစိုးရမွာ
ထည့္သြင္းထားတဲ့သေဘာတရားထက္စာရင္ လူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ပတ္သက္တဲ့
စီမံခန္႕ခြဲမွဳေရးရာမ်ားကိုသီးျခား၀န္ၾကီးဌာနမ်ားသတ္မွတ္ထားရွိျပီး၊ဒီ၀န္ၾကီးဌာနမ်ားမွာလူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ားရဲ႕ဆံုးျဖတ္ခြင့္မ်ားရွိလာေစရန္လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖစ္တဲ့partitioned
decisionmaking ကပိုမိုထိေရာက္တယ္လို႕ဆိုၾကပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳျပဳလုပ္ရာမွာနယ္ေျမေဒသဆိုင္ရာ
သေဘာတရားကိုအေျခခံမည္လား၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုအေျခခံမည္လား ဆိုတဲ့
အခ်က္ကိုအဆိုျပဳမွဳနဲ႕ ျငင္းဆိုမွဳေတြျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ နယ္ေျမေဒသသေဘာတရားကို
အေျခခံမွဳဟာလူမ်ိဳးစုဖယ္ဒရယ္စနစ္ကိုေဖာ္ေဆာင္ျပီး၊
လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုအေျခခံမွဳက
ethnocorporatismစနစ္ကိုေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။Ethnocorporatismစနစ္ဆိုရာမွာလူမ်ိဳးစုမ်ားကို
ပါ၀ါခြဲေ၀ေပးျခင္းကနယ္ေျမေဒသအေပၚမွာ အေျခမခံပဲသက္ဆိုင္ရာ
လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေပၚအေျခခံပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္နယ္ေျမေဒသတခုမွာ ေအ၊ ဘီ၊
စီစတဲ့ လူမ်ိဳးသံုးစု ေနထိုင္ရာမွာသက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးအလိုက္
လူမ်ိဳးစုလႊတ္ေတာ္မ်ားထားရွိေပးျခင္း၊ သူ႕လူမ်ိဳးစုနဲ႕သူ
အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားမ်ားထားရွိေပးျခင္း စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳဆိုင္ရာႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားျပဳလုပ္ရာမွာ
ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနနဲ႕ၾကီးမားတဲ့
စိန္ေခၚမွဳေတြကိုၾကံဳတတ္ရေလ့ရွိပါတယ္။inclusive
decision-makingေဖာ္ေဆာင္ရာမွာဗဟိုအစိုးရ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားdeadlock
ျဖစ္သြားေအာင္ႏိုင္ငံေရးကစားခံရတဲ့စိန္ေခၚမွဳေတြ
ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။partitioneddecision-making
ေဖာ္ေဆာင္ရာမွာလဲလူမ်ိဳးစုနယ္ေျမေတြမွာစစ္ဘုရင္ေတြ ၾကီးစိုးမွဳမ်ားမေတာ္တဆ
ရွိလာတဲ့အခါ စစ္အင္အားတိုးခ်ဲ႕လာျပီး၊
ဗဟိုအစိုးရကိုျခိမ္းေခ်ာက္မွဳျပဳတဲ့စိန္ေခၚမွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။
အၾကီးမားဆံုးစိန္ေခၚမွဳကေတာ့ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳမ်ားျပဳလုပ္ခ်ိန္မွာ
ျဖစ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရး
အသြင္ကူးေျပာင္းခ်ိန္မွာေခါင္းေဆာင္မ်ားအၾကားစိုးရိမ္မွဳ၊
သံသယျဖစ္မွဳနဲ႕မေရရာမွဳေတြ
ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကလူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ
က်င့္သံုးျပီး၊အႏိုင္ယူ
လႊမ္းမိုးလာမွာကိုစိုးရိမ္တတ္ၾကသလို၊လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကလဲႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကိုအခြင့္ေကာင္းယူျပီးခြဲထြက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြျဖစ္လာမွာကို
စိုးရိမ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ဒီအတြက္
ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားမွာfear-reducing
mechanismsမ်ားကိုစနစ္တက် ထည့္သြင္းထားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။
နိဂံုး
Chiapas
ကေနChechnya အထိ၊India ကေနIndonesia အထိ၊Algeria ကေနAngola နဲ႕
Afghanistan အထိျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ကမၻာ့ပဋိပကၡမ်ားစြာမွာethnic factor
ကအေရးၾကီးဆံုး အခန္းက႑ကေနပါ၀င္ေနခဲ့ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္
ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ျပည္တြင္းစစ္ေတြ၊လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳေတြ၊လူ႕အခြင့္အေရး
ခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြမွာသားေကာင္ျဖစ္ခဲ့ရသူေတြလဲသန္းေပါင္းမ်ားစြာ
ရွိေနခဲ့ျပီျဖစ္ပါတယ္။
ဒီပဋိပကၡေတြကိုေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕အတြက္ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရတဲ့အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို
စနစ္တက်ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ multi-ethniccontext ေပၚမွာအေျခခံတ့ဲ
ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳတရပ္ေအာင္ျမင္စြာ
ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေရးအတြက္လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန (conditions)မ်ားဖန္တီးျခင္း၊
ပဋိပကၡေျဖရွင္းႏိုင္ေသာႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားအေကာင္အထည္
ေဖာ္ျခင္းမ်ားလုပ္ေဆာင္ရန္ အေရးၾကီးပါေၾကာင္းေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး(၂၄၊၄၊ ၂၀၁၃)
ရည္ညႊန္းကိုးကား
Akbar, Ahmed S. 1995. EthnicCleansing”: A Metaphor of Our Time? Ethnic and Racial Studies18(1):1-20.
Blindenbacher,
R and Koller, A(Eds) (2002) Federalism in a changing world: Learning
from eachother: Scientific background, proceedings and plenary speeches
of theInternational Conference on Federalism 2002, Montreal: Mc
Gill-QueensUniversity Press.
Brownlie I, (1998) Principles ofpublic international law, Oxford: Clarendon Express.
Bonacich, Edna.1972. A Theory ofEthnic Antagonism: The Split Labor Market. American SociologicalReview 38: 547-59.
Blagojevic,
Bojana. 2004. EthnicConflict and Post-Conflict Development:
Peacebuilding in EthnicallyDivided Societies. Ph.D. diss., Rutgers
University.
Crawford, Beverly. 1998. TheCauses of
Cultural Conflict: An Institutional Approach. In The Mythof ‘Ethnic
Conflict, edited by Beverly Crawford and Ronnie D.Lipschutz.
International and Area Studies Research Series/Number 98.Berkeley:
University of California.
De Varennes, Fernand. 2003.
PeaceAccords and Ethnic Conflicts: A Comparative Analysis of Content
andApproaches. In Contemporary Peacemaking: Conflict, Violence and
PeaceProcess, edited by John Darby and Roger MacGinty. New York:
PalgraveMacmillan.
Diamond, L and Plattner, M
(1994)Nationalism, ethnic conflict and democracy, Baltimore: The
JohnHopkins University Press and National Endowment for Democracy.
Dixon,
William J. 1994. Democracyand the Peaceful Settlement of International
Conflict. AmericanPolitical Science Review 88(1):14.
Earle, V (1968) Federalism:Infinite variety in theory and practice, Illinois: PeacockPublishers.
Enloe,
Cynthia. 1981. The Growthof the State and Ethnic Mobilization: The
American Experience. Ethnic and RacialStudies 4: 123-36.
Fearon,
James D. and David D.Laitin. 1996. “Explaining Inter-ethnic
Cooperation.” The AmericanPolitical Science Review 90(4):715,730.
Franck,
T (Ed) (1968) Whyfederations fail: An inquiry into the successful
requisites forsuccessful federalism New York: New York University Press.
Gagnon, A & Tully J (2001)Multinational democracies, Cambridge: Cambridge University Press.
Ganguly,
Rajat. 1998. Why DoEthnic Groups Mobilize? In National Identities and
Ethnic Minoritiesin Eastern Europe, edited by R. Taras. New York: St.
Martin’sPress.
Ghai, Y (Ed) (2001) Autonomy
andethnicity: Negotiating competing claims in multi-ethnic
states,Cambridge: Cambridge University Press.
Gurr, Ted
Robert. 1993. WhyMinorities Rebel: A Global Analysis of Communal
Mobilization andConflict Since 1945. International Political Science
Review 14(2).
Hannan, Michael T. 1979. TheDynamics of
Ethnic Boundaries in Modern States. In NationalDevelopment and the World
System, edited by J. W. Meyer and MichaelT. Hannan. Chicago: University
of Chicago Press.
Horowitz, Donald L. 1985. EthnicGroups in Conflict. Los Angeles: University of California Press.
Jalali,
Rita and Lipset, SeymourMartin. 1992-93. Racial and Ethnic Conflicts: A
Global Perspective.Political Science Quarterly 107(4):595-597, 600.
Knop,
K, Ostry S, Simeon, R andSwinton K (Eds) (1995) Rethinking federalism:
Citizens, markets andgovernements in a changing world, Vancouver:
University of BritishColumbia Press.
Kaufman, Chaim. 1996. Possibleand Impossible Solutions to Ethnic Wars. International Security21(2):138, 143.
Lake,
David A. and DonaldRothchild. 1996. Ethnic Fears and Global Engagement:
TheInternational Spread and Management of Ethnic Conflict.
WorkingPaper. In Columbia International Affairs Online,http://www.ciaonet.org.
Lapidoth R (1996) Autonomy:Flexible solutions to ethnic conflicts, Washington DC: USIP Press.
Nagel,
Joane. 1986. The PoliticalConstruction of Ethnicity. In Competitive
Ethnic Relations, edited bySusan Olzak and Joane Nagel. Boston: Academic
Press.
Olzak, Susan and Joane Nagel,eds. 1986. Competitive Ethnic Relations. Orlando and Boston: AcademicPress.
Prazauskas, Algis. 1991. EthnicConflicts in the Context of Democratizing Political Systems. Theoryand Society 20:581-2, 592-6.
Reychler,
Luc. 1999. DemocraticPeace-Building and Conflict Prevention: The Devil
is in Transition.Leuven: Leuven University Press, Center for Peace
Research andStrategic Studies (CPRS), 1999.
Roe, Paul. 2005. Ethnic Violenceand the Societal Security Dilemma. New York: Routledge.
Rothschild, Joseph. 1981.Ethnopolitics: A Conceptual Framework. New York: Columbia UniversityPress.
Somer,
Murat. 1997. Explainingthe Hardly Predictable: Causes and Consequences
of Ethnification.Working Paper. In Columbia International Affairs
Online,
http://www.ciaonet.org.
Suny,
Ronald Grigor. 2001.“Constructing Primordialism: Old Histories for New
Nations,” TheJournal of Modern History 73(4):869-870, 896.
Williams, R.M. 1994. TheSociology of Ethnic Conflicts: Comparative InternationalPerspectives. Annual Review of Sociology 20:55.
