လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား (အပိုင္း ၄)

(၃)ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္(Autonomy)

ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကိုကြဲျပားျခားနားမွဳမ်ားအားအျပန္အလွန္ အသိအမွတ္ျပဳလက္ခံျပီး၊စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကိုထိန္းသိမ္းထားေပးႏိုင္ေစတဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုအျဖစ္အသံုးျပဳေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတဲ့စကားလံုးဟာ ဂရိဘာသာ auto(အဓိပၸာယ္-ကိုယ္ပိုင္)နဲ႕ nomos(အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း)စတာေတြကေနဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ဒီသေဘာတရားကို ယေန႕ေခတ္ကာလမွာဒႆနိကေဗဒ၊ သဘာ၀သိပၸံနဲ႕ႏိုင္ငံေရးသိပၸံစတဲ့ဘာသာရပ္နယ္ပယ္ သံုးခုမွာအသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ဒႆနိကေဗဒပညာရွင္မ်ားကကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကိုကိုယ့္ၾကမၼာ ကိုယ္စီရင္ခြင့္ရွိတဲ့တဦးခ်င္းပါ၀ါအျဖစ္သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။သဘာ၀သိပၸံပညာရွင္မ်ားကေတာ့ organic independenceအျဖစ္သတ္မွတ္ထားၾကျပီး၊ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္နယ္ပယ္မွာေတာ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ကေနရွဳျမင္ေလ့လာၾကပါတယ္။ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကိုအခ်ိဳ႕ေသာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားမွာႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳကိုကန္႕သတ္ျပီး၊ လူနည္းစု မ်ားကိုေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုအျဖစ္ရွဳျမင္ထားၾကပါတယ္။

ေဒသအေျခစိုက္ႏိုင္ငံေရးရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္(territorial politicalautonomy) ဆိုတာႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းမွာမွီတင္းေနထိုင္တဲ့အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ကြဲျပားေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕အေျခခ် ေနထိုင္ရာ ေဒအခ်ိဳ႕ကိုကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသအျဖစ္သတ္မွတ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစနစ္မွာအားနည္းခ်က္တခု ရွိပါတယ္။အကယ္၍ အေျခခ်ေနထိုင္သူေတြက တေနရာကေန တေနရာကိုေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မွဳမ်ားျပားလာခ်ိန္မွာကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသမွာယခင္က ရွိေနတဲ့ လူမ်ားစုကလူနည္းစုျပန္ျဖစ္သြားတဲ့အခါကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသရဲ႕လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာlegitimacyဆံုးရွံဳးသြားမွဳျဖစ္ပါတယ္။

(၄)Power-sharing arrangements

ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ပါ၀ါခြဲေ၀က်င့္သံုးတဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားကိုအားေပးေထာက္ခံ ေလ့ရွိပါတယ္။သံတမန္ေရးရာ carrotsand sticks မ်ားကိုအသံုးျပဳျပီး ပဋိပကၡျပီးဆံုးစႏိုင္ငံေတြမွာ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳအစီအမံမ်ားကိုသက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစုမ်ားကလက္ခံလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုအစီအမံမ်ားကိုပဋိပကၡျဖစ္ပြားမွဳေရခ်ိန္တင္းမာျမင့္မားေနခ်ိန္မွာခ်ျပေဆြးေႏြးဖို႕ ခဲယဥ္းလွေပမယ့္၊ေရခ်ိန္ေလ်ာ့သြားျပီးစစ္ေရးထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳျပဳလုပ္ရန္ခက္ခဲလာခ်ိန္ေတြမွာေတာ့ခ်ျပေဆြးေႏြးဖို႕ အဆင္ေျပလာတတ္ပါတယ္။

ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳမ်ားကိုလက္ေတြ႕က်င့္သံုးရာမွာအေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမွုေတြရွိတဲ့အတြက္ပဋိပကၡအားလံုးအတြက္အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ တခုတည္းေသာသ႑ာန္ဆိုတာေတာ့ မရွိႏိုင္ပါဘူး။ေရရွည္မွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးမွဳကအေကာင္းဆံုးျဖစ္ေပမယ့္၊ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳစတင္ခ်ိန္မွာကတည္းကလူနည္းစုအခြင့္အေရးမ်ားေပးအပ္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးစုအားလံုးရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြတန္းတူညီမွ်ရွိတဲ့လံုျခံဳေရးအင္အားစုမ်ားတည္ေဆာက္ျခင္း စတာေတြကေရရွည္ခံျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစႏိုင္ပါတယ္။

ပါ၀ါခြဲေ၀တဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားကိုအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာပဋိပကၡထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့အစြန္းမေရာက္ေသာႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ၀င္ျပီး၊ သူတို႕ရဲ႕ဦးေဆာင္မွဳကို လူထုကအသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရာမွာအရင္းအျမစ္မ်ားကို တန္းတူညီမွ်ခြဲေ၀အသံုးျပဳျခင္း၊တဘက္ႏွင့္တဘက္ အႏိုင္ယူရန္ဆႏၵမရွိပဲ ျငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္လိုသည့္ႏိုင္ငံေရး ယဥ္ေက်းမွဳထြန္းကားျခင္း စတဲ့ အေျခအေနေတြရွိေနမယ္ဆိုရင္ ေအာင္ျမင္မွဳႏွဳန္းျမင့္မားပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡမ်ားကိုပါ၀ါခြဲေ၀တဲ့ အစီအမံမ်ားနဲ႕ေျဖရွင္းရာမွာ လူနည္းစုမ်ားရဲ႕အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ေရးအတြက္inclusive decision makingသေဘာတရားကိုအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရ ဗဟိုအစိုးရရဲ႕ centraldecision making organs ေတြထဲမွာလူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ၀င္ဖို႕ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္ျပီး၊ဒီေခါင္းေဆာင္မ်ားကလူနည္းစုမ်ားရဲ႕ စစ္မွန္ေသာအသံမ်ားကိုကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကိုဗဟိုအစိုးရမွာ ထည့္သြင္းထားတဲ့သေဘာတရားထက္စာရင္ လူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ စီမံခန္႕ခြဲမွဳေရးရာမ်ားကိုသီးျခား၀န္ၾကီးဌာနမ်ားသတ္မွတ္ထားရွိျပီး၊ဒီ၀န္ၾကီးဌာနမ်ားမွာလူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ားရဲ႕ဆံုးျဖတ္ခြင့္မ်ားရွိလာေစရန္လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖစ္တဲ့partitioned decisionmaking ကပိုမိုထိေရာက္တယ္လို႕ဆိုၾကပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳျပဳလုပ္ရာမွာနယ္ေျမေဒသဆိုင္ရာ သေဘာတရားကိုအေျခခံမည္လား၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုအေျခခံမည္လား ဆိုတဲ့ အခ်က္ကိုအဆိုျပဳမွဳနဲ႕ ျငင္းဆိုမွဳေတြျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ နယ္ေျမေဒသသေဘာတရားကို အေျခခံမွဳဟာလူမ်ိဳးစုဖယ္ဒရယ္စနစ္ကိုေဖာ္ေဆာင္ျပီး၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုအေျခခံမွဳက ethnocorporatismစနစ္ကိုေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။Ethnocorporatismစနစ္ဆိုရာမွာလူမ်ိဳးစုမ်ားကို ပါ၀ါခြဲေ၀ေပးျခင္းကနယ္ေျမေဒသအေပၚမွာ အေျခမခံပဲသက္ဆိုင္ရာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေပၚအေျခခံပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္နယ္ေျမေဒသတခုမွာ ေအ၊ ဘီ၊ စီစတဲ့ လူမ်ိဳးသံုးစု ေနထိုင္ရာမွာသက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးအလိုက္ လူမ်ိဳးစုလႊတ္ေတာ္မ်ားထားရွိေပးျခင္း၊ သူ႕လူမ်ိဳးစုနဲ႕သူ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားမ်ားထားရွိေပးျခင္း စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။

ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳဆိုင္ရာႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားျပဳလုပ္ရာမွာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနနဲ႕ၾကီးမားတဲ့ စိန္ေခၚမွဳေတြကိုၾကံဳတတ္ရေလ့ရွိပါတယ္။inclusive decision-makingေဖာ္ေဆာင္ရာမွာဗဟိုအစိုးရ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားdeadlock ျဖစ္သြားေအာင္ႏိုင္ငံေရးကစားခံရတဲ့စိန္ေခၚမွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။partitioneddecision-making ေဖာ္ေဆာင္ရာမွာလဲလူမ်ိဳးစုနယ္ေျမေတြမွာစစ္ဘုရင္ေတြ ၾကီးစိုးမွဳမ်ားမေတာ္တဆ ရွိလာတဲ့အခါ စစ္အင္အားတိုးခ်ဲ႕လာျပီး၊ ဗဟိုအစိုးရကိုျခိမ္းေခ်ာက္မွဳျပဳတဲ့စိန္ေခၚမွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။

အၾကီးမားဆံုးစိန္ေခၚမွဳကေတာ့ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳမ်ားျပဳလုပ္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရး အသြင္ကူးေျပာင္းခ်ိန္မွာေခါင္းေဆာင္မ်ားအၾကားစိုးရိမ္မွဳ၊ သံသယျဖစ္မွဳနဲ႕မေရရာမွဳေတြ ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကလူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးျပီး၊အႏိုင္ယူ လႊမ္းမိုးလာမွာကိုစိုးရိမ္တတ္ၾကသလို၊လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကလဲႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကိုအခြင့္ေကာင္းယူျပီးခြဲထြက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြျဖစ္လာမွာကို စိုးရိမ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ဒီအတြက္ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားမွာfear-reducing mechanismsမ်ားကိုစနစ္တက် ထည့္သြင္းထားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

နိဂံုး

Chiapas ကေနChechnya အထိ၊India ကေနIndonesia အထိ၊Algeria ကေနAngola နဲ႕ Afghanistan အထိျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ကမၻာ့ပဋိပကၡမ်ားစြာမွာethnic factor ကအေရးၾကီးဆံုး အခန္းက႑ကေနပါ၀င္ေနခဲ့ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ျပည္တြင္းစစ္ေတြ၊လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳေတြ၊လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြမွာသားေကာင္ျဖစ္ခဲ့ရသူေတြလဲသန္းေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနခဲ့ျပီျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပဋိပကၡေတြကိုေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕အတြက္ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရတဲ့အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို စနစ္တက်ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ multi-ethniccontext ေပၚမွာအေျခခံတ့ဲ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳတရပ္ေအာင္ျမင္စြာ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေရးအတြက္လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန (conditions)မ်ားဖန္တီးျခင္း၊ ပဋိပကၡေျဖရွင္းႏိုင္ေသာႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားအေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္းမ်ားလုပ္ေဆာင္ရန္ အေရးၾကီးပါေၾကာင္းေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး(၂၄၊၄၊ ၂၀၁၃)


ရည္ညႊန္းကိုးကား

Akbar, Ahmed S. 1995. EthnicCleansing”: A Metaphor of Our Time? Ethnic and Racial Studies18(1):1-20.

Blindenbacher, R and Koller, A(Eds) (2002) Federalism in a changing world: Learning from eachother: Scientific background, proceedings and plenary speeches of theInternational Conference on Federalism 2002, Montreal: Mc Gill-QueensUniversity Press.

Brownlie I, (1998) Principles ofpublic international law, Oxford: Clarendon Express.

Bonacich, Edna.1972. A Theory ofEthnic Antagonism: The Split Labor Market. American SociologicalReview 38: 547-59.

Blagojevic, Bojana. 2004. EthnicConflict and Post-Conflict Development: Peacebuilding in EthnicallyDivided Societies. Ph.D. diss., Rutgers University.

Crawford, Beverly. 1998. TheCauses of Cultural Conflict: An Institutional Approach. In The Mythof ‘Ethnic Conflict, edited by Beverly Crawford and Ronnie D.Lipschutz. International and Area Studies Research Series/Number 98.Berkeley: University of California.

De Varennes, Fernand. 2003. PeaceAccords and Ethnic Conflicts: A Comparative Analysis of Content andApproaches. In Contemporary Peacemaking: Conflict, Violence and PeaceProcess, edited by John Darby and Roger MacGinty. New York: PalgraveMacmillan.

Diamond, L and Plattner, M (1994)Nationalism, ethnic conflict and democracy, Baltimore: The JohnHopkins University Press and National Endowment for Democracy.

Dixon, William J. 1994. Democracyand the Peaceful Settlement of International Conflict. AmericanPolitical Science Review 88(1):14.

Earle, V (1968) Federalism:Infinite variety in theory and practice, Illinois: PeacockPublishers.

Enloe, Cynthia. 1981. The Growthof the State and Ethnic Mobilization: The American Experience. Ethnic and RacialStudies 4: 123-36.

Fearon, James D. and David D.Laitin. 1996. “Explaining Inter-ethnic Cooperation.” The AmericanPolitical Science Review 90(4):715,730.

Franck, T (Ed) (1968) Whyfederations fail: An inquiry into the successful requisites forsuccessful federalism New York: New York University Press.

Gagnon, A & Tully J (2001)Multinational democracies, Cambridge: Cambridge University Press.

Ganguly, Rajat. 1998. Why DoEthnic Groups Mobilize? In National Identities and Ethnic Minoritiesin Eastern Europe, edited by R. Taras. New York: St. Martin’sPress.

Ghai, Y (Ed) (2001) Autonomy andethnicity: Negotiating competing claims in multi-ethnic states,Cambridge: Cambridge University Press.

Gurr, Ted Robert. 1993. WhyMinorities Rebel: A Global Analysis of Communal Mobilization andConflict Since 1945. International Political Science Review 14(2).

Hannan, Michael T. 1979. TheDynamics of Ethnic Boundaries in Modern States. In NationalDevelopment and the World System, edited by J. W. Meyer and MichaelT. Hannan. Chicago: University of Chicago Press.

Horowitz, Donald L. 1985. EthnicGroups in Conflict. Los Angeles: University of California Press.

Jalali, Rita and Lipset, SeymourMartin. 1992-93. Racial and Ethnic Conflicts: A Global Perspective.Political Science Quarterly 107(4):595-597, 600.

Knop, K, Ostry S, Simeon, R andSwinton K (Eds) (1995) Rethinking federalism: Citizens, markets andgovernements in a changing world, Vancouver: University of BritishColumbia Press.

Kaufman, Chaim. 1996. Possibleand Impossible Solutions to Ethnic Wars. International Security21(2):138, 143.

Lake, David A. and DonaldRothchild. 1996. Ethnic Fears and Global Engagement: TheInternational Spread and Management of Ethnic Conflict. WorkingPaper. In Columbia International Affairs Online,http://www.ciaonet.org.

Lapidoth R (1996) Autonomy:Flexible solutions to ethnic conflicts, Washington DC: USIP Press.

Nagel, Joane. 1986. The PoliticalConstruction of Ethnicity. In Competitive Ethnic Relations, edited bySusan Olzak and Joane Nagel. Boston: Academic Press.

Olzak, Susan and Joane Nagel,eds. 1986. Competitive Ethnic Relations. Orlando and Boston: AcademicPress.

Prazauskas, Algis. 1991. EthnicConflicts in the Context of Democratizing Political Systems. Theoryand Society 20:581-2, 592-6.

Reychler, Luc. 1999. DemocraticPeace-Building and Conflict Prevention: The Devil is in Transition.Leuven: Leuven University Press, Center for Peace Research andStrategic Studies (CPRS), 1999.

Roe, Paul. 2005. Ethnic Violenceand the Societal Security Dilemma. New York: Routledge.

Rothschild, Joseph. 1981.Ethnopolitics: A Conceptual Framework. New York: Columbia UniversityPress.

Somer, Murat. 1997. Explainingthe Hardly Predictable: Causes and Consequences of Ethnification.Working Paper. In Columbia International Affairs Online,http://www.ciaonet.org.

Suny, Ronald Grigor. 2001.“Constructing Primordialism: Old Histories for New Nations,” TheJournal of Modern History 73(4):869-870, 896.

Williams, R.M. 1994. TheSociology of Ethnic Conflicts: Comparative InternationalPerspectives. Annual Review of Sociology 20:55.

လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား (အပိုင္း-၃)

လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡမ်ားအား ေျဖရွင္းႏိုင္ေသာႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ား

(၁)Consociational Democracy

ConsociationalDemocracy ဆိုတာကတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားစုေပါင္းေနထိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕အျခားေသာ ယဥ္ေက်းမွဴဓေလ့ထံုးစံကြဲျပားျခားနားမွဳရွိေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးလူ႕အဖြဲ႕အစည္း တရပ္ ထူေထာင္တဲ့အခါျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ျပႆနာေတြကိုေက်ာ္လႊားႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကိုရွာေဖြအေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့ႏိုင္ငံေရးအစီအမံ (politicalarrangement) တခုပါ။

ဒီသေဘာတရားဟာလူမ်ိဳး၊ စာေပ၊ ကိုးကြယ္မွဳနဲ႕ယံုၾကည္ခ်က္ေတြမွာနက္နက္ရွိဳင္းရွိဳင္းျခားနားမွဳရွိေနတဲ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြက္သင့္ေလ်ာ္မယ့္ democraticrule ပံုစံကိုေဖာ္ညႊန္းထားပါတယ္။ အဲဒီမွာကြဲျပားေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြကိုညွိႏွိဳင္းေစ့စပ္ေပးႏိုင္မယ့္politicalinstitutions ေတြရဲ႕အခန္းက႑ဟာ အေရးပါသလို၊ဒီမိုကရက္တစ္ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳရဲ႕ဖြဲ႕စည္းပံုမွာလဲ flexibilityရွိရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအထဲမွာအေရးၾကီးတာကေတာ့ ကြဲျပားတဲ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတိုင္းကိုဒီဂရီျမင့္မားတဲ့ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ေပးအပ္ေရးပါ။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္အတြင္းစည္းမွာ အေျခခံအားျဖင့္integrationရွိလာပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ဒီသေဘာတရားဟာ ကြဲျပားျခားနားမွဳ(diversity)ရွိေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ politicalarrangements ေတြတည္ေဆာက္ခဲ့စဥ္က ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့သာဓကေတြ အေပၚမွာ အေျခခံျပီးေပၚေပါက္လာခဲ့တာပါ။ ဥပမာအားျဖင့္-ဘယ္လဂ်ီယံႏိုင္ငံမွာဆိုရင္Flemingsနဲ႕Walloonsတို႕အၾကားကကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ေဟာ္လန္မွာဆိုရင္ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့religiouscleverages ေတြ၊ၾသတၾတီးယားမွာဆိုရင္anti-clericalsocialistsနဲ႕catholicbourgeoisie တို႕အၾကားကျပင္းထန္တဲ့ antagonismေတြစတဲ့ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုကြဲျပားျခားနားတဲ့တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြစုေပါင္းေနထိုင္ေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြအတြက္အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္တဲ့consociationaldemocracy သေဘာတရားမွာအေျခခံစည္းမ်ဥ္းႏွစ္ခ်က္ရွိပါတယ္။ ပထမဆံုးလိုအပ္တဲ့အေျခခံစည္းမ်ဥ္းကေတာ့သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ႏိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႕အေတြးအေခၚအမ်ားစုကိုျခံဳငံုဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ပါ၀ါရွယ္ယာ အဖြဲ႕အစည္း(executivepower-sharing institutions) (သို႕မဟုတ္)ညႊန္႕ေပါင္းအဖြဲ႕အစည္း (grandcoalition institutions) ေတြျဖစ္ပါတယ္။ဒုတိယလိုအပ္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းကေတာ့တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအားလံုးအတြက္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ရာမွာလူဦးေရအေပၚမွာ မူတည္တြက္ခ်က္ျပီး publicoffices ေတြကိုခြဲေ၀ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။proportionalityအေပၚအေျခခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္မ်ားကဒီလိုအေျခခံစည္းမ်ဥ္းေတြအျပင္multi-ethnicpolitical system ေတြအတြက္အသံုး၀င္လွတဲ့ preconditionsေတြကိုေဖာ္ထုတ္ေရးသားခဲ့ၾကပါတယ္။အဲဒီအထဲမွာ အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒက်င့္သံုးေနတဲ့ လူမ်ိဳးစုတခုမရွိဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြစုေပါင္းေနထိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံတရပ္မွာလူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးတဲ့လူမ်ိဳးစုတခု ရွိေနရင္၊ဒါမွမဟုတ္ ဒီ၀ါဒကို အားေပးေနတဲ့ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တရပ္ရွိေနရင္ ဒီႏိုင္ငံက ျပည္သူေတြဟာျပည္တြင္းစစ္ရဲ႕ သားေကာင္ေတြျဖစ္ရတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအျဖစ္ေတြကိုေရွာင္ၾကဥ္ဖို႕ အေကာင္းဆံုးစနစ္တခုကေတာ့စစ္မွန္ေသာ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ပါပဲ။ဒီစနစ္ မေပၚေပါက္ႏိုင္သေရြ႕ပ႗ိပကၡေတြဟာ မေျပလည္ႏိုင္ပါဘူး။စစ္ေရးအင္အား၊ စီးပြားေရးအင္အားခ်ိန္ခႊင္လွ်ာမညီခ်ိန္မွာေခတၱငုပ္လွ်ိဳးေနခဲ့ရင္ေတာင္မီးပြားေတြဟာ မျငိမ္းတာေၾကာင့္မီးေတာက္ေတြ အျဖစ္ အခ်ိန္မေရြးျပန္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္တခ်က္ကေတာ့ လူမွဳစီးပြားကြာဟမွဳ(socio-economicinequality) ေတြျဖစ္ပါတယ္။လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာဒီလိုကြာဟမွဳေတြ သိပ္ၾကီးေနရင္ႏိုင္ငံတခုလံုးရဲ႕ စီးပြားေရး၊လူမွဳေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြကိုထိခိုက္ေစေတာ့တာပါပဲ။ဒါေၾကာင့္ ေဒသတခုခ်င္းစီအလိုက္စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳပေရာဂ်က္ေတြခ်မွတ္ေရးဆြဲေပးဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ စီးပြားေရး၊လူမွဳေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြဟာဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳေတြအတြက္အထူးပဲ အေရးၾကီးလွတဲ့explanatoryfactors ေတြျဖစ္တာေၾကာင့္အထူးအာရံုစိုက္ျပီး စနစ္တက်ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

(၂)Federalism

ဖယ္ဒရယ္၀ါဒနဲ႕ပတ္သက္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရာမွာဖြင့္ဆိုခ်က္နည္းလမ္းေတြအေပၚမွာမူတည္ျပီး ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြရွိေၾကာင္းပညာရွင္အမ်ားစုက လက္ခံထားၾကပါတယ္။သုေတသီပညာရွင္တေယာက္ကဖယ္ဒရယ္၀ါဒနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ (၂၆၇)မ်ိဳးရွိေၾကာင္းဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာတမ္းမွာဖယ္ဒရယ္၀ါဒ ဆိုတာကိုႏိုင္ငံေရးအစုအဖြဲ႕တခုမွႏိုင္ငံေရးအရ ေပါင္းစပ္မွဳနဲ႕ႏိုင္ငံေရးအရ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကိုအသံုးျပဳျပီး၊ အခ်ိဳ႕ျပည္သူ႕ေရးရာမ်ားမွာစုေပါင္းအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊အခ်ိဳ႕ျပည္သူ႕ ေရးရာမ်ားမွာသီးျခားခြဲေ၀အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္မွဳဆိုင္ရာ ဒႆနိကအေတြးအျမင္တခုအျဖစ္ ရွဳျမင္ ေရးသားထားပါတယ္။

ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္ဆိုတာကသီးျခားႏိုင္ငံေရးစနစ္တခုျဖစ္ျပီး၊အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံတခုမွာ ဖယ္ဒရယ္အစိုးရနဲ႕ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရဆိုျပီးအနည္းဆံုး အစိုးရႏွစ္ခုရွိေနတဲ့ စနစ္တခုျဖစ္ပါတယ္။ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္မွာ ႏိုင္ငံေရး အစီအမံေတြကဗဟိုမွာပဲ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားျခင္းမရွိပါဘူး။ separationof powers ကအလ်ားလိုက္ သ႑ာန္အေနနဲ႕ေရာ၊ေဒါင္လိုက္ သ႑ာန္ပါ ရွိပါတယ္။ဖယ္ဒရယ္ အစိုးရနဲ႕ သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္အစိုးရေတြ ရွိပါတယ္။ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္နဲ႕လူမ်ိဳးစု လႊတ္ေတာ္မ်ားရွိပါတယ္။ တရားစီရင္ေရးစနစ္ေတြ ကြဲျပားမွဳ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ဖဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ဆိုင္ရာႏိုင္ငံေရး အစီအမံမ်ားမွာအိႏိၵယႏိုင္ငံကဲ့သို႕ quasi-federal arrangements၊ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံကဲ့သို႕ေသာunitarianfederal arrangements စတာေတြကေနအေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ႕constitutionalfederal arrangements ေတြအထိသ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အာဏာခြဲေ၀မွဳ (divisionof powers) အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားၾကပါတယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕အာဏာခြဲေ၀မွဳမွာေတာ့ ဖဒရယ္အစိုးရအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့delegatedpowers (ျပည္တြင္းႏွင့္ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရးကိုregulateလုပ္ရန္၊ေငြ စကၠဴ ထုတ္လုပ္မွဳစစ္ေၾကျငာမွဳ၊ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ားထားရွိမွဳ၊ စာပို႕စနစ္၊စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားလက္မွတ္ေရးထိုးမွဳ)၊ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအတြက္သတ္မွတ္ထားတဲ့ reservedpowers (ျပည္တြင္းကုန္သြယ္ေရးကိုregulateလုပ္ေရး၊ေက်ာင္းမ်ား တည္ေထာင္ေရး၊သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္အလိုက္ဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းေရးနဲ႕ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေရး)၊ဖဒရယ္အစိုးရနဲ႕ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားကရွယ္ယာလုပ္ရန္ သတ္မွတ္ထားတဲ့concurrentpowers (အခြန္ေကာက္ေရး၊တရားရံုးမ်ား တည္ေထာင္ေရးနဲ႕ေခ်းေငြ ရယူေရး)စတာေတြပါ၀င္ပါတယ္။

ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္မွာmultinational/multi-ethnicသေဘာသဘာ၀နဲ႕mono-nationalသေဘာသဘာ၀ဆိုျပီး အမ်ိဳးအစား ႏွစ္မ်ိဳးကိုက်င့္သံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။multinational/multi-ethnicအမ်ိဳးအစားကိုက်င့္သံုးရာမွာ တိုင္းျပည္တြင္းမွာလူမ်ိဳးစုအေျခစိုက္ ျပည္နယ္မ်ားကိုခြဲျခားသတ္မွတ္ျပီး၊ဒီျပည္နယ္မ်ားမွာ လူမ်ိဳးစုအေျချပဳေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားထားရွိပါတယ္။

mono-nationalသေဘာသဘာ၀ရွိတဲ့ဖယ္ဒေရးရွင္းအမ်ိဳးအစားကိုက်င့္သံုးရာမွာေတာ့ ေဒသမ်ားကိုခြဲျခားသတ္မွတ္ ထားေပမယ့္လူမ်ိဳးစုမ်ားကို အေျချပဳခြဲျခားသတ္မွတ္ထားျခင္းမရွိပါဘူး။ တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေရးကိုသာ ဦးစားေပးျပီး၊တိုင္းျပည္တြင္းက လူမ်ိဳးစုေရးရာကြဲျပားျခားနားမွဳေတြကိုအေလးေပးျခင္း မရွိေတာ့ပဲႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားစုေပါင္းေနထိုင္ျခင္း အသြင္ကိုေဆာင္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေရးရာထက္ႏိုင္ငံသားေရးရာကို ပိုျပီးအေလးထားပါတယ္။ ဒီလိုႏိုင္ငံေတာ္ဖယ္ဒေရးရွင္းသ႑ာန္ရဲ႕ ဥပမာကေတာ့အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုျဖစ္ျပီး၊အေမရိကန္ဘြဲ႕ရ အာရွ၊ အာဖရိကနဲ႕လက္တင္အေမရိက ႏိုင္ငံသားပညာရွင္အခ်ိဳ႕ကဒီဥပမာအတိုင္း သူတို႕ရဲ႕ႏိုင္ငံမွာ ျပန္လည္က်င့္သံုးဖို႕အဆိုျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕တိုင္းျပည္တည္ေထာင္ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မွဳသမိုင္းေၾကာင္းဟာ အျခားႏို္င္ငံမ်ားနဲ႕မတူညီတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက်င့္သံုးတဲ့ mono-nationalmodel အတိုင္းတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေပါင္းစံုစုေပါင္းေနထိုင္ျပီး၊လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာက်င့္သံုးလို႕ မရႏိုင္ေၾကာင္းေထာက္ျပေျပာဆိုထားၾကျပီး၊လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားရဲ႕နယ္ေျမပိုင္နက္ဆိုင္ရာျပႆနာကို လူမ်ိဳးစုေရးရာဖယ္ဒရယ္၀ါဒ (ethnicfederalism) ကသာေျဖရွင္းေပးႏိုင္ေၾကာင္းအဆိုျပဳထားၾကပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုေရးရာဖယ္ဒရယ္၀ါဒဟာ လူမ်ိဳးစုမ်ားကိုေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရယူနစ္မ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ အသိအမွတ္ျပဳေပးႏိုင္တာေၾကာင့္တိုင္းျပည္ရဲ႕ စည္းလံုးညီညြတ္ေရး၊အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ထိခိုက္ျခင္းမရွိပဲ၊တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကိုျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္တဲ့အေျဖတရပ္ျဖစ္ေၾကာင္းပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။လူမ်ိဳးစုမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာလူမ်ိဳးစုအလိုက္အသိအမွတ္ျပဳျပီး၊တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားမ်ားအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳထားျခင္းေၾကာင့္လူမ်ိဳးစုေရးရာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒမွာdualidentity လကၡဏာေဆာင္ျပီး၊လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားက ညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ေၾကာင္းဒီ၀ါဒကို ေထာက္ခံသူမ်ားကအဆိုျပဳၾကပါတယ္။

သို႕ေပမယ့္ကန္႕ကြက္သူအခ်ိဳ႕ကလဲလူမ်ိဳးစုေရးရာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒရဲ႕အားနည္းခ်က္အခ်ိဳ႕ကိုမီးေမာင္းထိုးျပထားၾကပါတယ္။ပထမအခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးစုအမ်ိဳးအစားမ်ား အလြန္အမင္းမ်ားျပားေနပါက သက္ဆိုင္ရာလူမ်ိဳးစုငယ္ေလးမ်ားရဲ႕နယ္ေျမေဒသကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ဖို႕ခဲယဥ္းမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးစုတခုထဲမွာတင္လူနည္းစု လူမ်ိဳးမ်ား ထပ္မံကြဲျပားေနျပီး၊ နယ္ေျမတခုအေပၚမွာအေျခခံျပီး လူမ်ိဳးစုတခုကိုအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ေပးလိုက္မယ္ဆိုရင္လူနည္းစု လူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕အခြင့္အေရးမ်ား ဆံုးရွံဳးႏိုင္မွဳျဖစ္ပါတယ္။

တတိယတခ်က္ကေတာ့လူမ်ိဳးစုမ်ားကို ေဒသမ်ားခြဲေ၀သတ္မွတ္ရာမွာ သက္ဆိုင္ရာနယ္ေျမအလိုက္ သယံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား၊ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးႏိုင္မွဳအေျခအေနမ်ား၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ႏိုင္မွဳအေျခအေနမ်ား ကြဲျပားျခားနားမွဳရွိေနျပီး၊လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်မွဳမရွိျခင္း (ethnic-basedinequality) ျဖစ္ပြားသြားေစမွဳျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာဖယ္ဒရယ္စနစ္ရဲ႕ အေရးၾကီးဆံုးလိုအပ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ fiscalfederalism ကိုထိခိုက္လာေစျပီး၊ စနစ္တခုလံုးပ်က္ျပားသြားေစႏိုင္ပါတယ္။ဒီလို အားသာခ်က္နဲ႕အားနည္းခ်က္ေတြရွိတာေၾကာင့္ဖယ္ဒရယ္၀ါဒကို လူမ်ိဳးေရးရာပဋိပကၡမ်ားကို စီမံခန္႕ခြဲျခင္းဆိုင္ရာႏိုင္ငံေရးအစီအမံ တခုအျဖစ္အသံုးျပဳျခင္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ပညာရွင္မ်ားအၾကားမွာအျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိေနဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၄၊ ၂၀၁၃)

လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား (အပိုင္း- ၂)

(၂)Institutional Approach

လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကိုဆန္းစစ္ရာမွာ အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြရဲ႕အခန္းက႑က အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးကိုအားေပးျခင္း (သို႕မဟုတ္)ကန္႕သတ္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ျပီး လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားဆက္ႏြယ္ပတ္သက္မွဳေတြကိုေဖာ္က်ဴးေပးႏိုင္တာကအင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Crawfordဆိုသူကအင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားအေနနဲ႕ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး၊စည္းမ်ဥ္းမ်ား၊ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအတိုင္းလိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ေရး၊ကိုယ္စားျပဳေရး၊ တာ၀န္ခံမွဳရွိေရးစတာေတြကို အားေပးေဖာ္ေဆာင္လို႕ရေၾကာင္း အၾကံျပဳထားခဲ့ပါတယ္။identity politics မွပဋိပကၡအျဖစ္ မေျပာင္းလဲသြားေစေရးအတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အင္စတီက်ဴးမ်ားေပၚမွာမူတည္ေၾကာင္း သူမက ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။

identity politics ရွိေနခ်ိန္မွာႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းစြာႏိုင္ငံေရးယွဥ္ျပိဳင္မွဳကိုအားေပးျခင္း၊ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕သေဘာတူလက္ခံထားတဲ့ စာခ်ဳပ္စာတမ္းပါကတိက၀တ္မ်ားအတိုင္းေဖာ္ေဆာင္မွဳရွိျခင္း၊လူမ်ိဳးစုအေျခခံႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္မ်ားအၾကားပဋိပကၡမ်ားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္ပါကျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားမွဳကိုကာကြယ္ႏိုင္ေၾကာင္းကိုလဲမီးေမာင္းထိုးေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

အင္စတီက်ဴးရွင္းခ်ဥ္းကပ္နည္းလမ္းကိုေထာက္ခံသူမ်ားက ၁၉ ရာစုေခတ္ကာလမွာဆြစ္ဇလန္ႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့လူမ်ိဳးစုသံုးစုအၾကားကတင္းမာမွဳေတြကို ယခုအခ်ိန္မွာconsociational democracyအေပၚမွာအေျခခံတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္အရethnic pluralismက်င့္သံုးျပီး၊အုပ္စုသံုးစုအၾကား အာဏာခြဲေ၀ျခင္းနည္းလမ္းနဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္းဥပမာေပး ေဖာ္ျပထားၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္Enloeနဲ႕Nagelဆိုသူတို႕ကႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားနဲ႕ဥပေဒဆိုင္ရာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားဟာအရင္းအျမစ္မ်ားကို လူမ်ိဳးစုအေပၚမွာအေျခခံ ခြဲေ၀ျပီး၊လူမ်ိဳးစုမ်ားအေပၚမွာအေျခခံတဲ့ politicalmobilization ကိုျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾကေၾကာင္းေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။သို႕ေပမယ့္ ethnicidentity ကိုအလြန္အမင္းအာရံုစိုက္ျပီး၊ႏိုင္ငံေရးအင္စတီက်ဴးရွင္းေတြကျမွင့္တင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ၊ကြဲျပားျခားနားေသာလူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား လူမွဳေရးေပါင္းကူးဆက္ႏြယ္ေရးကိုျမွင့္တင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြထက္လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡပိုမိုမ်ားျပားေၾကာင္းသုေတသနျပဳခ်က္မ်ားမွာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။

ကိုလိုနီစနစ္နဲ႕ဒီမိုကေရစီစနစ္တို႕ရဲ႕ႏိုင္ငံေရးအင္စတီက်ဴးရွင္းေတြဟာလူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား ဆက္ဆံေရးကိုၾကီးမားစြာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳရွိေစပါတယ္။ကိုလိုနီစနစ္မွာ လူမ်ိဳးစုမ်ားအလိုက္ခြဲျခားအုပ္ခ်ဳပ္ေရး မဟာဗ်ဴဟာကိုအသံုးျပဳျပီး၊ ကိုလိုနီစနစ္ခိုင္ျမဲေအာင္ျပဳလုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲကိုလိုနီစနစ္လက္ေအာက္ကလြတ္ေျမာက္လာတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာယခင္အစိုးရေဟာင္းရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားေလ်ာ့နည္းလာတာနဲ႕ တျပိဳင္နက္လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားမွာျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္လာ တတ္ပါတယ္။အေျခအေနေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာမေျဖရွင္းပဲ စစ္ေရးအရေျဖရွင္းလိုတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ားရွိေနခဲ့ရင္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကပိုျပီး ျမင့္မားတတ္ပါတယ္။

ဒီမိုကရက္တစ္အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားဟာလူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးကိုအားေပးျမွင့္တင္ျပီး၊ပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကိုေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ေၾကာင္းသုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကအဆိုျပဳထားၾကပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Prazauskasဆိုသူကဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးတဲ့လူမ်ိဳးစုမ်ား စုေပါင္းေနထိုင္ရာတိုင္းျပည္တခုမွာတည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမွဳကိုႏိုင္ငံေရးအေပးအယူ လုပ္ျခင္းမ်ား၊ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳမ်ားနဲ႕ေဖာ္ေဆာင္ေလ့ရွိတဲ့အတြက္လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ေၾကာင္းဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Dixonဆိုသူကလဲ ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးတဲ့တိုင္းျပည္မ်ားဟာ ပဋိပကၡမ်ားစတင္ျဖစ္ပြားလာခ်ိန္မွာဆက္လက္ မျပန္႕ပြားသြားေအာင္ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရးအတြက္အေကာင္းဆံုး ယႏၱရားမ်ားကိုအျခားစနစ္မ်ားထက္ ပိုျပီးျပည့္စံုေၾကာင္းမီးေမာင္းထိုးျပထားခဲ့ပါတယ္။

အာဏာရွင္စနစ္ကေနဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုအသြင္ကူးေျပာင္းတဲ့ လူမ်ိဳးစုမ်ားစုေပါင္းေနထိုင္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြရဲ႕ အသြင္ကူးစအခ်ိန္မွာစစ္ေဆးထိန္းခ်ဳပ္မွဳမ်ားကိုအင္အားသံုးျပဳလုပ္တဲ့ စနစ္ကိုစတင္ေျဖေလွ်ာ့ရေလ့ရွိပါတယ္။ဒီလိုအေျခအေနေတြမွာလူမ်ိဳးစုအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕စည္းရံုးေရး၊ လွဳပ္ရွားေဆာင္ရြက္ေရးနယ္ပယ္နဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြပိုမိုက်ယ္ျပန္႕လာပါတယ္။ဒါကို အေၾကာင္းျပဳျပီးျငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူတကြယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရးကိုအားေပးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္မ်ားရွိသလို၊ အာဃာတနဲ႕ အမုန္းတရားမ်ားကိုျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ျပီးႏိုင္ငံေရးအရ ပါ၀ါအေျခခံတည္ေဆာက္တဲ့ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္မ်ားလဲရွိလာတတ္ပါတယ္။ ဒီဇာတ္ေကာင္မ်ားအၾကားမွာလဲအခ်င္းခ်င္း အားျပိဳင္မွဳျဖစ္ျပီး၊အားသာတဲ့ဘက္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးလမ္းစဥ္ကလူထုအၾကားမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားတတ္ပါတယ္။

ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းစမွာလူမ်ိဳးစုေတြအၾကားျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့အျခားကိစၥတရပ္ကေတာ့ ရုတ္ျခည္းႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေျပာင္းလဲမွဳမွာလူမ်ားစုမ်ားက လူနည္းစုမ်ားကိုလႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္အႏိုင္ယူသြားမွာကိုစိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကစိတ္ျဖစ္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကိုဦးေဆာင္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္မ်ားကဒီစိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကစိတ္မ်ားေလ်ာ့နည္းေစရန္ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ၊ရိုးသားမွဳ တို႕ကို အေျခခံတဲ့ဆက္ဆံေရးစနစ္တခုကိုလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ ထားရွိဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Lijphart ဆိုသူကMajorityrule ဟာအာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ civilstrife ကိုသာဦးတည္ေစတဲ့အတြက္ consensusနဲ႕ inclusionတို႕ကိုအေျခခံတဲ့ ဒီမိုကေရစီအစိုးရတရပ္ကိုေဖာ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္းအၾကံျပဳထားခဲ့ပါတယ္။

(၃)Political Entrepreneurs Approach

ရုတ္ျခည္းႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမွဳကေနေပၚထြက္လာတဲ့ မတည္ျငိမ္မွဳနဲ႕မေရရာမွဳ အေျခအေနေတြ၊လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား ဆက္ဆံေရးကိုေကာင္းမြန္စြာ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္းမရွိေသးတဲ့အင္စတီက်ဴးရွင္း ဆိုင္ရာအားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနတဲ့အေျခအေနေတြကို အျမတ္ထုတ္ျပီး၊ႏိုင္ငံေရးအရ ပါ၀ါတည္ေဆာက္လိုတဲ့ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္ေတြရွိလာခဲ့ရင္ လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡေတြ ၾကီးထြားလာတတ္ပါတယ္။ အတိတ္က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ပဋိပကၡေတြ၊ အာဃာတေတြကေနလူမ်ိဳးစုမ်ား အၾကား အမုန္းတရားေတြျဖစ္ပြားလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္မွဳေတြေပၚထြက္လာတဲ့အခါ inter-ethnicsecurity dilemma ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္Stuart Kaufman ဆိုသူကႏိုင္ငံေရး၊ လူမ်ိဳးေရးအစြန္းေရာက္ေနတဲ့ေခါင္းေဆာင္ ေတြက သူ႕ရဲ႕လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာတင္းမာခက္ထန္မွဳေတြ ရွိလာေအာင္အားေပးအားေျမွာက္ ျပဳလုပ္ျပီး၊လူမ်ိဳးစုေတြကလဲ ဒီလိုစစ္ေသြးၾကြေခါင္းေဆာင္ကိုေထာက္ခံအားေပးေနခဲ့မယ္ဆိုရင္ဒီေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕လူမ်ိဳးစုေတြက အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားကိုျခိမ္းေခ်ာက္လာျပီး၊ securitydilemma တခုျဖစ္လာတတ္ေၾကာင္းနဲ႕ဒီလိုျဖစ္လာတဲ့အခါ အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ား အတြင္းမွာလဲတင္းမာမွဳမ်ား ထပ္မံ ေပၚထြက္လာျပီးစစ္ပြဲေတြ စတင္လာေလ့ရွိေၾကာင္းေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ေၾကာက္ရြံ႕မွဳ၊အျပစ္ဖို႕မွဳနဲ႕ အမုန္းတရားေတြကိုအခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေရးစြန္႕ဦးတီထြင္သူမ်ားကခြဲျခားထိန္းခ်ဳပ္ေရးလက္နက္အျဖစ္ အသံုးျပဳတတ္ၾကပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Zupanovဆိုသူက လူမ်ိဳးစုအၾကား အမုန္းတရားမ်ားျဖစ္ေစတတ္ေသာႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြဆီမွာမီဒီယာ ထုတ္လုပ္ေရးကိုပါစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ရွိေနခဲ့ရင္အၾကမ္းဖက္မွဳမ်ား ေပၚထြက္လာေစရန္ပိုမိုအားေကာင္းေစတတ္ေၾကာင္းဆိုထားခဲ့ပါတယ္။

political entrepreneurs approachဟာ institutionalapproach နဲ႕လဲနီးကပ္စြာ ဆက္ႏြယ္မွဳ ရွိပါတယ္။လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားကိုျငိမ္းခ်မ္းစြာ မေျဖရွင္းပဲအၾကမ္းဖက္အႏိုင္ယူေသာနည္းလမ္းမ်ားနဲ႕ ေျဖရွင္းလိုေသာႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားသာအစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားထဲေရာက္ရွိေနခဲ့ရင္ပဋိပကၡျဖစ္ပြားႏိုင္ေခ်ကပိုမိုျမင့္မားလာတတ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Morrisဆိုသူကလဲႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မွဳနဲ႕အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားအၾကားကဆက္ႏြယ္မွဳမ်ားကို ေလ့လာခဲ့ရာမွာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားကိုႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကအမုန္းတရားမ်ား ျပန္႕ပြားေရး၊ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳမ်ားအားေပးေဖာ္ေဆာင္ေရး တို႕အတြက္အသံုးခ်သြားျခင္း မရွိေအာင္သတိျပဳသင့္ေၾကာင္းေရးသားေဖာ္ျပထားခဲ့ပါတယ္။

(၄)Competition over Resources Approach

ethnic identities မ်ားအေပၚအေျခခံျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳမ်ားျပဳလုပ္ျခင္းဟာ လူမ်ိဳးစုေရးရာသည္းခံႏိုင္စြမ္းေလ်ာ့နည္းမွဳနဲ႕အရင္းအျမစ္မ်ားႏွင့္အခြင့္အေရးမ်ားအေပၚျပိဳင္ဆိုင္မွဳမ်ားကိုတိုးျမင့္ေစပါတယ္။စနစ္တက်မေျဖရွင္းခဲ့ရင္လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡမ်ားကိုဦးတည္သြားတတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္အရင္းအျမစ္မ်ား ရွားပါးခ်ိန္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္းအခ်ိဳ႕ကပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ် ျမင့္မားေအာင္ပံုေဖာ္ေဆာင္ရြက္သြားလို႕ရတတ္ပါတယ္။ Organizationfor Economic Cooperation and Development (OECD) နဲ႕အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံတကာဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးေအဂ်င္စီတို႕ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမ်ားအရအခြင့္အလမ္းနဲ႕ အရင္းအျမစ္မ်ားဆံုးရွံဳးေနတဲ့ လူမ်ိဳးစုအဖြဲ႕အစည္းမ်ား အၾကားမွာလက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡအတြက္စည္းရံုးခံရႏွဳန္းပိုမိုျမင့္မားေလ့ရွိေၾကာင္းေလ့လာေတြ႕ရွိရပါတယ္။

ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳအခြင့္အလမ္း၊အလုပ္အကိုင္၊ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကး၊ဘာသာစကားအခြင့္အလမ္း၊ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအသံုးစရိတ္ခြဲေ၀မွဳ စတာေတြဟာ လူတဦးခ်င္းနဲ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳရွိပါတယ္။ဒီအရင္းအျမစ္နဲ႕ အခြင့္အလမ္းေတြရွားပါးလာခ်ိန္မွာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြျဖစ္ပြားလာတတ္ပါတယ္။လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာ အဓိကျပိဳင္ဆိုင္မွဳျဖစ္ေစတတ္တာကေတာ့စီးပြားေရး အရင္းအျမစ္မ်ားပဲျဖစ္ပါတယ္။ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာနဲ႕အနာဂတ္အတြက္ အခြင့္အလမ္းနည္းပါးမွဳျဖစ္ပြားလာခ်ိန္ေတြမွာလူမ်ိဳးစုတခုဟာ အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားကိုအျပစ္ရွာမွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာတတ္ျပီး၊လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြ ရွိလာတတ္ပါတယ္။

စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းေတြသာမကဘာသာစကားသံုးစြဲမွဳအခြင့္အလမ္း၊ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မွဳ၊အမ်ိဳးသားေရးလကၡဏာ၊ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အလမ္း၊ေဒသတြင္း လူမ်ိဳးစုအာဏာ စတဲ့ collective goods ေတြနဲ႕ပတ္သက္ျပီးေတာ့လဲ လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားျပိဳင္ဆိုင္မွဳမ်ား ရွိတတ္ေၾကာင္းႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Lakeနဲ႕ Rothchildတို႕ကေဖာ္ျပထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္မ်ားစြာရဲ႕သုေတသနျပဳခ်က္ေတြမွာလူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားျပိဳင္ဆိုင္မွဳကို တိုးျမင့္ေစတဲ့ယႏၱရားမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ထားၾကရာမွာလူမ်ိဳးစုမ်ားအေပၚ အေျခခံျပီးကြဲျပားေနေသာ အလုပ္သမားေစ်းကြက္၊အလုပ္ခြင္ ခြဲျခားသတ္မွတ္မွဳစတာေတြကိုလဲ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားၾကပါတယ္။

(၂၀)ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကာလမွာလူမ်ိဳးစုေရးရာ ႏိုင္ငံေရး၊စီးပြားေရး ကြဲျပားမွဳမ်ားကိုရည္ညႊန္းေဖာ္ျပတဲ့ “internalcolonialism” ဆိုတဲ့သေဘာတရားတခု ထပ္မံေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ဒီသေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံအတြင္းမွာေနထိုင္တဲ့လူမ်ိဳးစုတခုဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာလႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳရွိလာတဲ့အခါအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားနဲ႕အျခားအင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားစြာမွာသက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစုရဲ႕အာဏာကို တည္ေဆာက္ထားေလ့ရွိပါတယ္။ဒီလိုအေျခအေနကေနရုတ္ျခည္းႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေျပာင္းလဲမွဳ တစံုတရာျဖစ္သြားခ်ိန္မွာအျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳျပီးႏိုင္ငံေတာ္ ယႏၱရားမ်ားမွာထည့္သြင္းလာရတဲ့ အေျခအေနေတြရွိလာတတ္ပါတယ္။

ဒီအခါမွာ တခ်ိန္ကလႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳရွိႏိုင္ခဲ့တဲ့အုပ္စုက သူတို႕လူမ်ိဳးစုရဲ႕ပါ၀ါေတြကို ေလ်ာ့နည္းသြားမွာကိုစိုးရိမ္စ ျပဳလာရာက အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ(nationalism) အလြန္အမင္းရွင္သန္ၾကီးထြားလာျပီး၊လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားယွဥ္ျပိဳင္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။လူမ်ိဳးစုမ်ား အၾကားယွဥ္ျပိဳင္မွဳ(Inter-ethnic competition)ဟာအျမင္ကြဲျပားမွဳမ်ားကိုလက္မခံျခင္း၊ အုပ္စုကြဲျပားမွဳသေကၤတလကၡဏာမ်ားကိုအလြန္အက်ဴးေဖာ္ေဆာင္ျခင္း၊ကြဲျပားျခားနားသူမ်ားကိုခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း စတာေတြကေနတဆင့္လူမ်ိဳးေရးအဓိကရုဏ္းမ်ား၊လူမ်ိဳးစုအေျချပဳ စစ္ပြဲမ်ားျဖစ္ပြားလာေစတတ္ပါတယ္။ဒီလိုအေျခအေနေတြဟာ အာဏာရွင္စနစ္မွဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းစႏိုင္ငံေတြမွာ ျဖစ္ပြားတတ္ေလ့ရွိတဲ့အတြက္အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳဦးေဆာင္ေနသူမ်ားမွ အထူးသတိထားကိုင္တြယ္သင့္တဲ့ အေျခအေနတရပ္ျဖစ္ပါတယ္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး (၂၀၊ ၄၊ ၂၀၁၃)

လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား (အပိုင္း-၁)

ဒီမိုကေရစီဆိုတာျပည္သူလူထုက အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း(ruleby the people)နဲ႕ျပည္သူလူထုအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း(rulefor the people) ဆိုတဲ့စည္းမ်ဥ္းေတြအေပၚမွာအေျခခံထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္တခုျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုဆိုတာကေတာ့ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမးစရာတခုကရွိလာပါတယ္။ ျပည္သူလူထုဆိုတာဘယ္သူေတြလဲ။ ဒီေမးခြန္းဟာတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားစုေပါင္းေနထိုင္တဲ့တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံေတြအတြက္ဆိုရင္အလြန္ကို အေရးၾကီးတဲ့ေမးခြန္းျဖစ္ပါတယ္။

multi-ethnicityဆိုတဲ့အေၾကာင္းအရာကို ၾကိဳတင္စဥ္းစားေတြးေခၚမွဳ၊ျပင္ဆင္မွဳမရွိရင္ ဒီမိုကေရစီလူ႕အဖြဲ႕အစည္းတရပ္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာမွဳနဲ႕ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳ(politicalstability) ေတြဟာအခက္အခဲေတြ ျဖစ္လာေစတတ္ပါတယ္။multi-ethniccontext ေပၚမွာအေျခခံတ့ဲ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳတရပ္ေအာင္ျမင္စြာ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေရးအတြက္လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန (conditions)ေတြနဲ႕ဒါေတြရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ဖန္တီးထားရတဲ့ကြန္စတီက်ဴးရွင္းေတြ၊စစ္မွန္ေသာ ျပည္ေထာင္စုစနစ္စတာေတြ ရွိရပါတယ္။

ဒါေတြမရွိရင္ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္မလဲလို႕ေမးေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သမိုင္းအဆက္ဆက္ႏိုင္ငံေပါင္း မ်ားစြာရဲ႕သင္ခန္းစာေတြကေတာ့ nationalismဆိုတဲ့အမ်ိဳးသားေရး ၀ါဒအေပၚမွာအေျခခံတဲ့ လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡ (ethnic conflict) ေတြျဖစ္လာႏိုင္တာပါပဲ။ဒီလိုေတြျဖစ္လာရင္ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ႏိုင္ငံေရးအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳေတြနဲ႕ဒီမိုကေရစီ အသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳေတြမွာအခက္အခဲေတြ ရွိလာတတ္ပါတယ္။


အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ(Nationalism)

politicaldoctrine အရဆိုရင္အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒဆိုတာကကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ လူအမ်ားဟာကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအစိုးရေတြရွိေနတဲ့ nationstates ဆိုတဲ့ႏိုင္ငံေတာ္ေတြမွာသီးျခားေနထိုင္ၾကတယ္လို႕ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ Cultureideal အရဆိုရင္က်ေတာ့ identitiesမ်ားစြာကြဲျပားျခားနားတဲ့ အမ်ိဳးသား၊အမ်ိဳးသမီးေတြကိုႏိုင္ငံေတာ္တရပ္အေနနဲ႕primaryform of belonging ပံ့ပိုးေပးတဲ့၀ါဒတရပ္အေနနဲ႕ ျမင္ၾကတယ္။moralideal အေနနဲ႕က်ေတာ့ျပည္တြင္းျပည္ပ အႏၱရာယ္ေတြကေနတိုင္းျပည္ကို ကာကြယ္ေပးတဲ့သူရဲေကာင္းေတြရဲ႕ အနစ္နာခံေပးဆပ္မွဳက်င့္၀တ္ေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပတတ္ၾကတယ္။

ဒီလိုကမၻာ့သမိုင္းအဆက္ဆက္ကအမ်ိဳးသားေရး၀ါဒေတြကိုေလ့လာျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္Ignatieffက civicnationalism နဲ႕ethnicnationalism ဆိုတဲ့အမ်ိဳးအစားႏွစ္မ်ိဳးကိုခြဲျခားရွင္းျပ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရွိတဲ့ျပည္သူလူထုဟာ လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊အသားအေရာင္၊ ဘာသာစကားဆိုတာေတြအေပၚမွာလံုး၀ခြဲျခားမွဳမရွိေတာ့ပဲႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးမူ၀ါဒ(nation'spolitical creed) အေပၚမွာပဲတညီတညြတ္တည္း လက္ခံက်င့္သံုးယံုၾကည္ခ်က္ရွိေနတာကို civicnationalism လို႕ေခၚပါတယ္။အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံေတြရဲ႕ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ အမ်ားစုမွာ ဒီ civicnationalism ကိုအေျခခံတဲ့အတြက္အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ေတြမွာအခက္အခဲေတြ နည္းပါးခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုေတြမဟုတ္ပဲအာရွ၊ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ေတြဟာၾကာျမင့္တာေတြ၊ အခက္အခဲေတြအမ်ားၾကီးရွိခဲ့ပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့သူတို႕ေတြရဲ႕ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒကမ်ားေသာအားျဖင့္ ethnicnationalism ေပၚမွာအေျခခံတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါပဲ။ethnicnationalism ကလူတဦးခ်င္းရဲ႕ ရင္းႏွီးဆက္ႏြယ္မွဳေတြဟာinheritedျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့သေဘာတရားေပၚမွာ အေျခခံပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ဆိုတာျဖစ္လာျပီးမွႏိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္းစည္းလံုးညီညြတ္မွဳမဟုတ္ပဲ၊တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မွဳဆိုတာကို လူမ်ိဳးစုအခ်င္းခ်င္းနားလည္မွဳတည္ေဆာက္ျပီးမွႏိုင္ငံေတာ္ဆိုတာ ျဖစ္တည္လာတယ္ဆိုတဲ့အယူအဆျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုအယူအဆအေပၚမွာအေျခခံတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြက္ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရး၊တန္းတူညီမွ်ေရးဆိုတဲ့အခ်က္ေတြအေပၚမွာ နားလည္မွဳတည္ေဆာက္ျပီးမွႏိုင္ငံေတာ္ျဖစ္တည္မွဳရွိရပါတယ္။

ဒီလိုမဟုတ္ရင္လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡ (ethnicconflict) ေတြျဖစ္လာတတ္ျပီး၊ ျပည္တြင္းစစ္(CivilWars) ေတြျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။အဆိုးဆံုးအေနနဲ႕ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳ(Genocide)ေတြအထိျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ပဋိပကၡေတြျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါစစ္တပ္ရဲ႕ အခန္းက႑ေတြျမင့္တက္လာျပီး စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေတြဆက္တိုက္ထြန္းကားလာတတ္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္လဲ ပ႗ိပကၡ အမ်ိဳးအစားေတြထဲမွာ လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡ(ethnicconflict) ဟာေျဖရွင္းရအခက္ဆံုးနဲ႕အရွည္ၾကာဆံုး ပ႗ိပကၡပံုစံတမ်ိဳးျဖစ္တယ္ လို႕ ပညာရွင္ေတြကသံုးသပ္ေျပာဆိုၾကတာျဖစ္ပါတယ္။


လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားေစတတ္ေသာအေၾကာင္းရင္းမ်ား

လူမ်ိဳးစုေရးရာကြဲျပားျခားနားမွဳရွိေနတဲ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာပဋိပကၡျဖစ္ပြားႏိုင္တဲ့ဒီဂရီ အနိမ့္အျမင့္ေတြရွိတတ္ပါတယ္။ ကြဲျပားမွဳခံစားခ်က္ေတြနဲ႕သမိုင္းအစဥ္အလာအရ ရွိလာခဲ့တဲ့အာဃာတေတြကလဲ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားႏိုင္စြမ္းကိုျမွင့္တင္ေပးတတ္ပါတယ္။Donald Horowitz ဆိုသူကလူမ်ိဳးစုဆိုေသာ သေဘာတရားမွာအုပ္စုရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကိုထိခိုက္လာခ်ိန္မွာ စုေပါင္းကာကြယ္ေရးဆိုတဲ့ emotionalintensity ပါ၀င္ေနေၾကာင္းေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ရုတ္တရက္ျဖစ္ပြားလာတဲ့ႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲမွဳမ်ား(ဥပမာ-ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္မွလြတ္လပ္ေရး ရျခင္း၊ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ႏွင့္စစ္အာဏာရွင္စနစ္ စေသာအင္အားၾကီးမားသည့္ စနစ္မ်ားျပိဳလဲသြားျခင္း)စတာေတြဟာရွိျပီးသား ႏိုင္ငံေရးအင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားကိုျပိဳလဲသြားေစတတ္ပါတယ္။ဒီအခါမွာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕စီးပြားေရး အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ဒီလိုအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြမွာစနစ္ေဟာင္းကလဲ အလုပ္လုပ္မွဳမရွိေတာ့ပဲ၊ စနစ္သစ္ကလဲျပည့္စံုတဲ့ အင္စတီက်ဴးရွင္းသ႑ာန္ကိုမဖန္တီးေပးႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ႏိုင္ငံေရး၊ လူမွဳေရး၊စီးပြားေတြမွာ မတည္ျငိမ္မွဳနဲ႕မေရရာမွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ဒီလိုအေျခအေနကို ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္Lake နဲ႕Rothchild တို႕က အနာဂတ္ေရးရာ စုေပါင္းစိုးရိမ္ထိတ္လန္႕မွဳ(collective fears of thefuture) အျဖစ္သတ္မွတ္ထား ၾကပါတယ္။

အသြင္ကူးေျပာင္းကာလေတြမွာလူမ်ိဳးစုေတြအၾကား emotionalantagonisms ေတြျဖစ္ပြားလာ တတ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးရာ စြန္႕ဦးတီထြင္သူေတြ(Political entrepreneurs)ကလဲလူမ်ိဳးစုမ်ားရွိရာ မဲဆႏၵနယ္ေတြမွာလူမ်ိဳးစုေရးရာ လွဳပ္ရွားေဆာင္ရြက္မွဳေတြျပဳလုပ္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာအရင္းအျမစ္မ်ားနဲ႕အခြင့္အေရးမ်ားအတြက္လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား ျပိဳင္ဆိုင္မွဳ(inter-ethnic competition)ျဖစ္ပြားလာတတ္ပါတယ္။ဒီလိုျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြနဲ႕အတူethnification (ethnicidentities မ်ား၏လူမွဳေရးရာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ႏိုင္ငံေရးရာ အေရးပါမွဳမ်ားျမင့္တက္လာျခင္း)နဲ႕ ethnicintolerance (အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားအားအရင္းအျမစ္ႏွင့္ အခြင့္အေရးမ်ားမရရွိေအာင္ ပိတ္ဆို႕ တားဆီးျခင္း)စတဲ့ အေျခအေနေတြလဲေပၚထြက္လာပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားရတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြကို ပညာရွင္မ်ားကခ်ဥ္းကပ္မွဳနည္းလမ္း(approaches) ေလးခုနဲ႕ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

(၁)Primordialist Approach

ဒီနည္းလမ္းကလူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာေရွးပေ၀သဏီကတည္းက ရွိေနခဲ့တဲ့အာဃာတေတြကို အာရံုစိုက္ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုတခုကိုေဖာ္ထုတ္ျပသႏိုင္ဖို႕အတြက္အျခားလူေတြကို ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳဟာ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္လူသားပတ္သက္ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကိုအေျခခံပါတယ္။ ရံဖန္ရံခါလူသားမဟုတ္ပဲ အျခားသတၱ၀ါေတြလဲျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒီအျမင္အရအစြန္းေရာက္မွဳနဲ႕သည္းခံႏိုင္စြမ္းနည္းပါးမွဳေတြကလူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ျဖစ္ေနျပီး၊ႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးစီးပြားထက္ ပိုမိုေက်ာ္လြန္ေနတတ္ပါတယ္။

ဒီခ်ဥ္းကပ္နည္းလမ္းဟာလူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡေတြနဲ႕လူမ်ိဳးေရးရာ ပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြရဲ႕အခန္းက႑ကို ရွင္းလင္းတင္ျပေပးထားပါတယ္။လူမ်ိဳးစုေရးရာ ခံစားခ်က္ေတြဟာ primordial ျဖစ္လာတဲ့အခါ၊အတိတ္က တရားမမွ်တမွဳမ်ားနဲ႕အာဃာတေတြကို အေျခခံတဲ့လူမွဳေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာ constructed realityရွိလာတတ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Sunyဆိုသူက ဒါနဲ႕ပတ္သက္ျပီး nationalidentities နဲ႕ethnic identities ေတြဟာသင္ၾကားမွဳ၊ ထပ္ဖန္တလဲလဲေျပာဆိုမွဳ၊ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္မွဳေတြေၾကာင့္ေပၚထြက္လာတဲ့ ခံစားမွဳမ်ားအေပၚအေျခခံေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုတခုရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းဆိုတာ လူမွဳေရးရာျပန္လည္တည္ေဆာက္မွဳ တရပ္ျဖစ္ျပီး၊ တိုင္းျပည္ဆိုတာသမိုင္းေၾကာင္းဖန္တီးမွဳျဖစ္စဥ္ကေနေပၚထြက္လာတဲ့ စုစည္းမွဳတခုလဲျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္နဲ႕လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕ သမိုင္းေတြကိုျပန္လည္ေဖာ္ျပရာမွာ သမိုင္းအစေတြ၊ျဖစ္စဥ္ေတြ၊ သူရဲေကာင္း၀ါဒေတြ၊ၾကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္မွဳေတြ၊စြန္႕လႊတ္မွဳေတြ၊ ေပးဆပ္မွဳေတြ၊ သားေကာင္ျဖစ္ ရမွဳေတြပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒီအတိတ္ေတြဟာအမိေျမဆိုတာနဲ႕ ဆက္စပ္ေနတဲ့ imagined community တခုကိုလူေတြရဲ႕ ရင္ထဲကို ထည့္သြင္းေပးပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕စုေပါင္းမွတ္ဥာဏ္ေတြထဲမွာသမိုင္းေၾကာင္းဆိုင္ရာအခ်က္အလက္ေတြ ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္Prazauskas ဆိုသူကလူမ်ိဳးစုတခုရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းဆိုင္ရာမွတ္ဥာဏ္ကို လူမ်ိဳးစုရဲ႕အတိတ္သမိုင္း၊ အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္မွဳမ်ား၊လူမ်ိဳးစု ပံုေဖာ္မွဳမ်ားေပါင္းစပ္ေနေသာ အေတြးအျမင္မ်ားလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားပါတယ္။

လူမ်ိဳးေရးနဲ႕ဘာသာေရးရာ identityမ်ားကိုျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ရာမွာသမိုင္းကို အသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား တင္းမာမွဳေတြ၊အျခားလူမ်ိဳးမ်ားအေပၚခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြရွိလာေစေရးအတြက္လဲ အတိတ္သမိုင္းထဲကအာဃာတေတြကို ေဖာ္ထုတ္တတ္ၾကပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Rothschildဆိုသူကရုတ္ျခည္းႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမွဳအေျခအေနေတြမွာ လူေတြဟာလူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရးကြဲျပားမွဳေတြကိုျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္လာတတ္ၾကေၾကာင္းဆိုထားပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡေတြကို လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားမွာအျမစ္တြယ္ေနတာေၾကာင့္ေျပာင္းလဲဖို႕ မျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္းျမင္ေလ့ရွိတာက ရွဳပ္ေထြးတဲ့ျပႆနာရဲ႕ ရိုးရွင္းေသာ အျမင္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျမင္ေတြဟာလူမ်ိဳးစုေရးရာပဋိပကၡမ်ားကိုေျဖရွင္းျပီး၊ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္လိုသူမ်ားအတြက္အတားအဆီးေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို primordial approachတခုတည္းနဲ႕ရွဳျမင္ျခင္းဟာ ပဋိပကၡရဲ႕ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳရွိခဲ့ရတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုဥပကၡာျပဳရာ ေရာက္ပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Akbarဆိုသူကလူမ်ိဳးစုေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ယူဆခ်က္ေတြမွာ အတိတ္သမိုင္းအစဥ္အလာေတြကိုပဲအာရံုစိုက္ၾကျခင္းဟာ“ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲေသာလူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္အတိတ္ထဲတြင္ ေနတတ္ေလ့ရွိသည္“ဆိုတဲ့ အျမင္ကို လ်စ္လ်ဴရွဳရာေရာက္တတ္ေၾကာင္း ဆိုထားပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုအမ်ားအျပားစုေပါင္းေနထိုင္တဲ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြတိုင္းမွာလူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြရွိတတ္ပါတယ္။ရုတ္ျခည္းႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေျပာင္းလဲမွဳေတြမွာမေရရာမွဳေတြ ေပၚထြက္လာတဲ့အခါ၊ethnic identities နဲ႕ခံစားခ်က္ေတြကို လူမ်ိဳးစုေရးရာအၾကမ္းဖက္မွဳအျဖစ္ အသံုးခ်မွဳေတြရွိလာတတ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္Ganguly ဆိုသူကဒီလို လူမ်ိဳးစုဆိုင္ရာႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳနဲ႕ပဋိပကၡေတြကို အတိတ္သမိုင္းအစဥ္အလာမွာရွိခဲ့တဲ့အာဃတေတြနဲ႕ပဲ ရွဳျမင္ေလ့လာျခင္းမျပဳလုပ္ပဲ အျခားနည္းလမ္းမ်ားကိုပါအသံုးျပဳသင့္ေၾကာင္းအဆိုျပဳထားခဲ့ပါတယ္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး (၁၉၊ ၄၊ ၂၀၁၃)

Federal and Natural Resource Management

Policy Development and Review Skill Workshop for technical support team (Workshop 2, Batch (II) with 25 Parties from 7 States.
Day (4) and (5)
Federal and Natural Resource Management

Facilitate by Sayar U Myint Zaw
18-19.July.2017
Royal Star Hotel (Taunggyi)
#MIPSS (Myanmar Institute of Peace and Security Studies)

Policy Making Process ( Day 3)

Policy Development and Review Skill Workshop for technical support team (Workshop 2, Batch (II) with 25  Ethnic Parties  from  7 States.
- Introduction to Public Policy.
- Policy Making Process.
- Developing Policy Objectives and Policy.
- Policy Review.

By Sayar U Thein Than Win.
17.July.2017 (Monday)
Royal Star Hotel (Taunggyi)
Organized by  #MIPSS (Myanmar Institute of Peace and Security Studies)

Federalism and History of federalism in Myanmar

Policy Development and Review Skill Workshop for technical support team (Workshop 2, Batch (II) with 25 Parties of 7 States.
- Federalism.
- History of Federalism in Myanmar.
- Discussion on federalism.
by Our Deputy Executive Director; Wint Htal KaungMyat
16.July.2017 (Sunday)
Royal Star Hotel (Taunggyi)
#MIPSS (Myanmar Institute of Peace and Security Studies)

ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီမ်ားအား Alternative Spectrum သ႑ာန္ျဖင့္ ခြဲျခားေလ့လာျခင္း

 (၂၀၁၃ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႕ထုတ္ ပဲ့တင္သံဂ်ာနယ္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္)


Alternative Spectrum မွာ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ လက္ယာသစ္ (New Right)၊ လက္၀ဲသစ္ (New Left) နဲ႕ မင္းမဲ့၀ါဒ (Anarchism) စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

(၁) ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ (Social Democracy)

ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ classical liberalism နဲ႕ revolutionary socialism သေဘာတရားေတြကို ခ်ိန္ခြင္ညွိထားတဲ့ သေဘာတရားျဖစ္ပါတယ္။ ပထမသေဘာတရားက ေစ်းကြက္ကို ဦးစားေပးျပီး၊ ဒုတိယ သေဘာတရားက ဘံုပိုင္ဆိုင္မွဳကို ဦးစားေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒကို ေစ်းကြက္နဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ၊ တဦးခ်င္းစီနဲ႕ အမ်ားအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာအျဖစ္လဲ သတ္မွတ္ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ အရင္းရွင္စနစ္ကို ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမွဳေတြ ေဖာ္ထုတ္ ေပးႏိုင္တဲ့ တခုတည္းေသာ ယႏၱရားအျဖစ္ သတ္မွတ္လက္ခံထားသလို၊ အျခားတဘက္မွာလဲ ဒီလိုခ်မ္းသာၾကြယ္၀မွဳေတြကို ျပန္လည္မွ်ေ၀သံုးစြဲသင့္ေၾကာင္း လက္ခံထားပါတယ္။

(၂၀) ရာစုအေစာပိုင္းကာလေတြမွာတုန္းက ဒီ၀ါဒကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေသာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ (reformist socialism) အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၅၉) ခုႏွစ္မွာ ဂ်ာမန္ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီက မာ့က္စ္၀ါဒကို တရား၀င္စြန္႕လႊတ္ေၾကာင္း ေၾကျငာခဲ့ျပီး၊ "ျဖစ္ႏိုင္မွဳရွိလွ်င္ ျပိဳင္ဆိုင္ျခင္း၊ လိုအပ္ခ်က္ရွိလွ်င္ ၾကိဳတင္စီမံျခင္း” ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ အလုပ္သမားပါတီကလဲ ပါတီရဲ႕ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ ယံုၾကည္ခ်က္ကို တန္းတူညီမွ်ျခင္းဆိုတဲ့ သေဘာတရား အေပၚမွာပဲ ကန္႕သတ္ခ်က္ သတ္မွတ္ထားရွိခဲ့ပါတယ္။

ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ ၀ါဒမ်ိဳးစံု ေရာစပ္ယွက္ႏြယ္ေနတဲ့ ၀ါဒတရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒမွာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒရဲ႕ လူသားခ်င္းစာနာနားလည္မွဳ (compassion) နဲ႕ ဘံုလူသား၀ါဒ (common humanity) ဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြ၊ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ (freedom) နဲ႕ တူညီေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ား (equal opportunities) ဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒရဲ႕ မိဘသဖြယ္ တာ၀န္ယူမွဳနဲ႕ ေစာင့္ေရွာက္မွဳ (paternal duty and care) ဆိုင္ရာ သေဘာ တရားေတြအားလံုး ေရာစပ္ပါ၀င္ေနပါတယ္။

(၂) လက္ယာသစ္ (New Right)

လက္ယာသစ္၀ါဒဟာ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒကေန ေသြဖည္ခြဲထြက္လာတဲ့ ၀ါဒသစ္တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာသစ္၀ါဒ အစပ်ိဳးေပၚထြက္လာတဲ့ ကာလကေတာ့ လူမွဳေရးရာ ျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ေလ်ာ့က်လာမွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ျဖစ္လာတဲ့ (၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာသစ္သေဘာတရားေတြက ျဗိတိန္ႏိုင္ငံနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအေပၚ ၾကီးမားစြာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၈၀) ကာလေတြမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ မားဂရက္သက္ခ်ာ ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ Thatcherism ၀ါဒနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ သမၼတရီဂင္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ Reaganism ၀ါဒတို႕ ေပၚထြက္လာပါတယ္။

ဒီ၀ါဒႏွစ္ခုဟာ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ေစ်းကြက္သို႕ ဦးတည္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ဦးေဆာင္ေျပာင္းလဲ ႏိုင္ခဲ့အတြက္ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္း သက္ေရာက္လႊမ္းမိုးမွဳ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လက္ယာသစ္၀ါဒဟာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အေတြးအေခၚႏွစ္ရပ္ျဖစ္တဲ့ လစ္ဘရယ္၀ါဒနဲ႕ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒ ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစည္း ေပးျခင္းကိုေတာ့ မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒီ၀ါဒႏွစ္ရပ္အၾကားမွာ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ တင္းမာမွုေတြ ရွိတာေၾကာင့္ ေပါင္းစည္းေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အၾကံျပဳခ်က္ေတြလဲ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ေတြးေခၚပညာရွင္ Andrew Gamble က " လြတ္လပ္ေသာစီးပြားေရးအေဆာက္အအံုနဲ႕ အင္အားၾကီး ေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ (the free economy and the strong state) “ အျဖစ္ ရပ္တည္မွဳဟာ အေကာင္းဆံုး ေပါင္းစပ္ႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းအျဖစ္ အၾကံျပဳထားပါတယ္။

(၃) လက္၀ဲသစ္ (New Left)

လက္၀ဲသစ္အေတြးအေခၚေတြရဲ႕ မ်ိဳးေစ့က ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုမွာ  de-Stalinization လုပ္တဲ့ ကာလမွာ အစျပဳလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၅၆) ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ  Nikita Khrushchev ရဲ႕ မိန္႕ခြန္းမွာ "On the Cult of Personality and Its Consequences" ဆိုတဲ့ စကားလံုးပါ၀င္ခဲ့တာက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၊ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီနဲ႕ ဂ်ပန္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီတို႕ကို အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါတယ္။  ငယ္ရြယ္တဲ့ မာ့က္စ္၀ါဒီပညာရွင္ေတြက သူတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ဗဟိုဦးစီး၀ါဒကို ဆန္႕က်င္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုဆန္႕က်င္လာၾကတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္မ်ား ေပါင္းစည္းမိရာက လက္၀ဲသစ္၀ါဒ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦးအစမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံက  ကြန္ျမဴနစ္ပညာရွင္မ်ားနဲ႕ တကၠသိုလ္အေျချပဳ ေလ့လာေရးအုပ္စု၀င္မ်ားနဲ႕ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက  တကၠသိုလ္ေကာလိပ္အေျချပဳ ေလ့လာေရးအုပ္စုမ်ား ေပါင္းစည္းပါ၀င္လာၾကပါတယ္။

ျပင္သစ္မွာေတာ့  "nouvelle gauche" ဆိုတဲ့ သေဘာတရားတရပ္က (၁၉၅၀) ကာလေတြမွာ ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေပၚထြက္ေနမွဳက France Observateur ရဲ႕ အယ္ဒီတာ Claude Bourdet နဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ Claude Bourdet ဆိုသူက စတာလင္၀ါဒနဲ႕ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒတို႕အၾကားနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲဘက္ႏွစ္ဘက္အၾကားမွာ ရွိႏိုင္တဲ့ တတိယ သေဘာတရားတရပ္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေနသူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ျပင္သစ္ရဲ႕ လက္၀ဲသစ္၀ါဒျဖစ္ျပီး၊ ျဗိတိန္က ဒီစကားလံုးကို ဆက္လက္သံုးစြဲခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁၉၆၀) ခုႏွစ္မွာ လူမွဳေဗဒပညာရွင္  C. Wright Mills (1916–62) ေရးသားခဲ့တဲ့ အိတ္ဖြင့္ေပးစာကို အေၾကာင္းျပဳျပီး လက္၀ဲသစ္၀ါဒက ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားလာခဲ့ပါတယ္။   Mills က လက္၀ဲအစဥ္အလာ တရပ္ျဖစ္တဲ့ အလုပ္သမားလူတန္းစားကိုယ္စားျပဳလွဳပ္ရွားမွဳ (labor metaphysic) နဲ႕ သက္ဆိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ new leftist ideology အေၾကာင္းကို အိတ္ဖြင့္ေပးစာမွာ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕စာအရ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္းနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ေျပာင္းလဲမွဳကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လူသစ္ေတြဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းက ပညာတတ္လူငယ္ေတြျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ 

ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ (၁၉၆၀) ခုႏွစ္မွာ New Left Review ဆိုတဲ့ ဂ်ာနယ္တေစာင္ စတင္ေပၚထြက္ လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီကာလေတြမွာတုန္းက လက္၀ဲသစ္၀ါဒီအမ်ားစုဟာ Campaign for Nuclear Disarmament မွာ ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၆၁) ေႏွာင္းပိုင္းကလာေရာက္ေတာ့ ဒီလွဳပ္ရွားမွဳ အားေပ်ာ့လာတဲ့အတြက္ ဂ်ာနယ္ထုတ္ေ၀ေရးဘုတ္အဖြဲ႕၀င္မ်ားအၾကားမွာ မေရရာမွဳနဲ႕ ကြဲျပားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာျပီး ဂ်ာနယ္ ထုတ္ေ၀ေရးကို မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္မ်ားရဲ႕ လက္ထဲကို လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ရပါတယ္။

(၁၉၆၀-၇၀) ကာလေတြမွာေတာ့ အေမရိကန္နဲ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတို႕မွာ လက္၀ဲသစ္၀ါဒ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ လက္၀ဲသစ္ ၀ါဒီေတြက အလုပ္သမားလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ပါ၀င္လွဳပ္ရွားမွဳထက္ ေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳကို ပိုမိုေဇာင္းေပးၾကပါတယ္။ မာ့က္စ္၀ါဒရဲ႕ ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားမ်ားအပါအ၀င္ လူထုလူတန္းစားေပါင္းစံုရဲ႕ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားမွဳ သေဘာတရားမ်ားကို ဆန္႕က်င္ျပီး၊ ေက်ာင္းသား လွဳပ္ရွားမွဳကိုသာ လွဳပ္ရွားမွဳ ပါ၀ါအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ တို႕မွာ ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ လက္၀ဲသစ္၀ါဒ လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာ ဟစ္ပီလွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း အလိုက္ ဆႏၵျပပြဲေတြနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၆၈) ခုႏွစ္မွာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္း ေက်ာင္းသား လွဳပ္ရွားမွဳေတြ အရွိန္ျမင့္လာျပီး၊ ေက်ာင္းသားဦးေဆာင္တဲ့ ဆႏၵျပပြဲေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

(၄) မင္းမဲ့၀ါဒ (Anarchism)

မင္းမဲ့၀ါဒဟာ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ အၾကားမွာ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္လို မင္းမဲ့ပါတီကမွ ကမၻာေပၚမွာ အာဏာမရခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မင္းမဲ့၀ါဒီမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ားကေတာ့ အားေကာင္းလွပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ စပိန္၊ ျပင္သစ္၊ ရရုရွားနဲ႕ မက္ဆီကိုႏိုင္ငံ တို႕မွာ မင္းမဲ့၀ါဒီမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အားေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက ႏိုင္ငံေရးအာဏာေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာဟာ evil အာဏာျဖစ္ျပီး၊ လိုအပ္တဲ့ အာဏာမဟုတ္ေၾကာင္း ယံုၾကည္ ထားၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာနဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳကင္းမဲ့ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ အေရးကိစၥေတြကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ သေဘာတူညီခ်က္ေတြနဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲသြားၾကမယ္ ဆိုတဲ့ မင္းမဲ့၀ါဒအေတြးအေခၚေတြဟာ liberal individualism နဲ႕ socialist communitarianism အေတြးအေခၚမ်ားကေန ဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

liberal individualism အေတြးအေခၚမွာ တဦးခ်င္း၀ါဒနဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အျမင့္မားဆံုး လိုအပ္ေသာ ဆႏၵေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လစ္ဘရယ္ေတြက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ရွိမွဳကို ျငင္းဆန္ျခင္း မရွိပဲ၊ individual anarchists ေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ရွိမွဳဆိုတာကို ျငင္းဆန္ၾကပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီတဦးျဖစ္တဲ့ William Godwin (၁၇၅၆- ၁၈၃၆) ဆိုသူက လြတ္လပ္ျပီး၊ အေျမာ္အျမင္ရွိတဲ့ လူသားေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ အေရးကိစၥေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းႏိုင္သူမ်ားျဖစ္ျပီး၊ အစိုးရဆိုတာ မလိုလားအပ္တဲ့ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ စီမံခန္႕ခြဲေနတဲ့ အရာျဖစ္ေၾကာင္း အဆိုျပဳထားခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ လြတ္လပ္ေသာ ေစ်းကြက္သေဘာတရားမ်ားကိုလဲ လက္ခံၾက ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လူသားေတြဟာ ေစ်းကြက္ကို လြတ္လပ္စြာ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရရဲ႕ အခန္းက႑မလိုအပ္ေၾကာင္း ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီအယူအဆေတြကေန anarchocapitalism ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

မင္းမဲ့၀ါဒကို ေနာက္ထပ္လႊမ္းမိုးေစတဲ့ အေတြးအေခၚေတြကေတာ့   socialist communitarianism ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေတြးအေခၚထဲက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ တန္းတူညီမွ်မွဳ စတဲ့ သေဘာတရားေတြကို မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက လက္ခံၾကပါတယ္။ လူမွဳေသြးစည္းညီညြတ္ေရး (social solidarity) ရရွိေရးအတြက္ လူသားေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြ လိုအပ္ခ်က္ကို အာရံုစိုက္တဲ့ Collective anarchism ဆိုတဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတရပ္ေပၚထြက္လာပါတယ္။

ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္မင္းမဲ့၀ါဒီ Pierre-Joseph Proudhon ဆိုသူက လြတ္လပ္ေသာ လယ္သမားမ်ား၊ အႏုပညာရွင္မ်ား၊ လက္မွဳပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ငယ္ေလးေတြဟာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အျမတ္ထုတ္မွဳေတြ၊ မတရားမွုေတြ မပါ၀င္ေသာ တရားမွ်တျပီး တန္းတူညီမွ်တဲ့ စနစ္ေတြကို အသံုးျပဳျပီး သူတို႕ဘ၀ကို သူတို႕ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ အျခားေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားကေတာ့ Noam Chomsky နဲ႕ Murray Bookchin ဆိုသူတို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကို အထက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့  alternative spectrum၊ သ႑ာန္နဲ႕ ခြဲျခားဆန္းစစ္ေလ့လာျခင္းမ်ားသာမကပဲ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာ ဆိုရွယ္လစ္ ၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ရီပတ္ပလီကန္ ၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ ရီပတ္ပလီကန္၀ါဒ၊ တိုးတက္ေသာနီရိုလီဘရယ္၀ါဒ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ နီရိုလစ္ဘရယ္၀ါဒ၊ နီရိုလစ္ဘရယ္ ၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ Moral Matrix သ႑ာန္ စသည္မ်ားျဖင့္လဲ ေလ့လာသံုးသပ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး

ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီမ်ားအား Moral Matrix သ႑ာန္ျဖင့္ ခြဲျခားေလ့လာျခင္း

MoralMatrix of Political Ideologies ေတြထဲမွာအမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ(NationalCommunism)၊ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ(InternationalCommunism)၊အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ(NationalSocialism)၊ႏိုင္ငံတကာဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ(InternationalSocialism)၊ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ဆိုရွယ္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒ(SocialRepublicanism)၊အရင္းရွင္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊အရင္းရွင္ ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒ(CapitalistRepublicanism)၊တိုးတက္ေသာ၀ါဒ (Progressivism)၊နီရိုလစ္ဘရယ္၀ါဒ (Neo-liberalism)၊အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ (Nationalism)စတာေတြပါ၀င္ပါတယ္။

(၁)အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ

အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားကေတာ့ ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒရဲ႕အဆံုးစြန္ရည္မွန္းခ်က္မ်ားျပည့္မွီေရးအတြက္ သက္ဆိုင္ရာတိုင္းျပည္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕အေျခအေနေပၚမွာ မူတည္တဲ့မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၄၀)ကေန(၁၉၈၀)အထိကာလေတြမွာ ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကိုဆိုဗီယက္လႊမ္းမိုးမွဳေအာက္ကရုန္းထြက္လိုေသာ အေရွ႕ဥေရာပကြန္ျမဴနစ္မ်ားက ယံုၾကည္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ယူဂိုဆလပ္ကြန္ျမဴနစ္ေခါင္းေဆာင္ Josip Broz Tito ကသီးျခားႏိုင္ငံျခားေရး ၀ါဒခ်မွတ္က်င့္သံုးႏိုင္ေရးအတြက္ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒကိုကိုင္စြဲျပီး ဆိုဗီယက္ရဲ႕ရည္မွန္းခ်က္မ်ားနဲ႕ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ခဲ့ပါတယ္။ဆိုဗီယက္-ယူဂိုဆလပ္တို႕အၾကားတင္းမာမွဳမ်ား ျပင္းထန္လာခဲ့ျပီး၊(၁၉၄၈)ခုႏွစ္မွာTito ရဲ႕ပါတီကို Cominform(Communist Information Bureau) ကေနဖယ္ရွားျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ဆိုဗီယက္တို႕ရဲ႕ စစ္ေရးနဲ႕စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕ခံခဲ့ရေပမယ့္ယူဂိုဆလပ္ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္တဦးျဖစ္တဲ့Tito ရဲ႕အာဏာကေတာ့မက်ဆင္းသြားခဲ့ပါဘူး။

(၁၉၅၃)ခုႏွစ္မွာစတာလင္ေသဆံုးသြားခ်ိန္မွာပဲဟန္ေဂရီမွာ လစ္ဘရယ္ကြန္ျမဴနစ္Imre Nagyအာဏာရလာခဲ့ပါတယ္။သူ႕ရဲ႕ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒပရိုဂရမ္ဟာ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႕လက္မွဳလုပ္ငန္း မ်ားကိုကိုယ္ပိုင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအျဖစ္ျပန္လည္လုပ္ေဆာင္ခြင့္ေပးခဲ့ျပီး၊စက္မွဳလုပ္ငန္း ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြထက္လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကိုပိုမိုဦးစားေပးခဲ့ပါတယ္။religious toleranceကိုတရား၀င္မူ၀ါဒအျဖစ္က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္(၁၉၅၅)မွာ Nagy ရဲ႕ပါတီနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ရာထူးေတြ က်ဆင္းသြားခဲ့ပါတယ္။(၁၉၅၆)ခုႏွစ္မွာေတာ့Nagy ဟာကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္သူမ်ားနဲ႕ပူးေပါင္းျပီး၊ဆိုဗီယက္ဆန္႕က်င္အာဏာပိုင္အစိုးရကိုအသက္သြင္းဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့တာေၾကာင့္ဆိုဗီယက္ေတြက ဟန္ေဂရီကိုသိမ္းပိုက္ျပီး၊ သူ႕ေလာက္ဆိုဗီယက္ဆန္႕က်င္ေရးစိတ္ဓာတ္မျပင္းထန္တဲ့ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒီ János Kádár ရဲ႕လက္ထဲကုိ အာဏာအပ္ခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၅၆)ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာအီတလီကြန္ျမဴနစ္ပါတီကpolycentriccommunist world ကိုေထာက္ခံအားေပးခဲ့ပါတယ္။စပိန္ႏိုင္ငံမွာလဲ (၁၉၇၅)ခုႏွစ္မွာဖရန္ကို ေသဆံုးသြားျပီးေနာက္ပိုင္းမွာစပိန္ကြန္ျမဴနစ္မ်ားကအမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒအမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ “Eurocommunism” ကိုလက္ခံလာၾကပါတယ္။

(၂)ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ

(၁၈၄၆)ခုႏွစ္မွာကားလ္မာ့က္စ္နဲ႕ အိန္ဂယ္တို႕ကCommunistCorresponding Committee ကိုဘရပ္ဆဲလ္မွာ တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။အဖြဲ႕ခြဲေတြကိုလဲလန္ဒန္နဲ႕ပါရီျမိဳ႕တို႕မွာ ဆက္လက္တည္ေထာင္ထားခဲ့ေပမယ့္၊ အျပိဳင္အဆိုင္ေတြရွိတာေၾကာင့္အဖြဲ႕မ်ားအခ်င္းခ်င္းစည္းလံုးမွဳ မရွိခဲ့ပါဘူး။သို႕ေပမယ့္ (၁၈၄၇)ခုႏွစ္မွာလန္ဒန္အေျခစိုက္ ေကာ္မတီကအဖြဲ႕အစည္းတခုအျဖစ္စုေပါင္းရပ္တည္သင့္ေၾကာင္းအဆိုတင္သြင္းလာျပီး၊ ဇန္န၀ါရီလ(၂၀)ရက္ေန႕မွာ Schapper ကမာ့က္စ္ကို လန္ဒန္ ကြန္ဂရက္ကိုတက္ေရာက္ဖို႕ ဖိတ္ေခၚစာပို႕ခဲ့ပါတယ္။ဇြန္လမွာ ကြန္ဂရက္က်င္းပႏိုင္ခဲ့ျပီး၊Communist Leagueေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။Communist Leagueကိုလူ (၃)ဦးအနည္းဆံုးပါ၀င္ျပီး၊ လူဆယ္ဦးထက္မပိုတဲ့ "communes"ေတြေပၚမွာအေျခခံဖြဲ႕စည္းျပီး၊ ဒီလိုအေျခခံယူနစ္ေလးေတြကိုၾကီးမားတဲ့ ယူနစ္ "circles"ေတြအျဖစ္ျပန္လည္ေပါင္းစည္းထားပါတယ္။ဒါေတြကို "leadingcircles" အျဖစ္ဗဟိုေကာ္မတီက ဦးေဆာင္ပါတယ္။ဗဟိုေကာ္မတီကိုေတာ့ပံုမွန္က်င္းပတဲ့ ကြန္ဂရက္ကေရြးခ်ယ္ပါတယ္။

ဒုတိယအၾကိမ္ကြန္ဂရက္ကို(၁၈၄၇)ခုႏွစ္မွာလန္ဒန္မွာ ထပ္မံက်င္းပခဲ့ျပီး၊မာ့က္စ္နဲ႕အိန္ဂယ္တို႕ကိုအဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ေၾကျငာစာတမ္းကိုေရးသားဖို႕အတြက္ ကြန္ဂရက္ကတာ၀န္ေပးအပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေၾကျငာစာတမ္းဟာ ေနာင္တခ်ိန္မွာေက်ာ္ၾကားလာတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ေၾကျငာစာတမ္း (The CommunistManifesto) ျဖစ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒရဲ႕အဓိက ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားမ်ား၊အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူမ်ား၊အဖိႏွိပ္ခံ အမ်ိဳးသားမ်ားနဲ႕ေသြးစည္းခိုင္ျမဲစြာ ေပါင္းစည္းျပီး၊ အရင္းရွင္မ်ား၊ဖိႏွိပ္သူမ်ား၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးသူမ်ားကိုဆန္႕က်င္ေတာ္လွန္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို ပစၥည္းမဲ့ႏိုင္ငံတကာ၀ါဒ အျဖစ္လဲသတ္မွတ္ေခၚတြင္ၾကပါတယ္။

(၃)အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ

အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒမွာဂ်ာမန္အေတြးအေခၚမ်ိဳးေစ့ေတြပါ၀င္ပါတယ္။ အစအနေလးေတြကိုFrederick William I(1688–1740)၊Frederick the Great(1712–68) နဲ႕Otto von Bismarck(1815–98) တို႕ေခတ္ကPrussian traditionမွာေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ဒီအေတြးအေခၚေတြအရ တိုက္ခိုက္ေရးစိတ္ဓာတ္နဲ႕ ပါရွန္းစစ္တပ္ရဲ႕စည္းကမ္းဟာ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ဘ၀ေနထိုင္မွဳသ႑ာန္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆယ့္ကိုးရာစုမွာ ဒီအေတြးအေခၚေတြကိုဂ်ာမန္ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကတဲ့comte de Gobineau(1816–82)၊Richard Wagner(1813–83) နဲ႕Houston StewartChamberlain (1855–1927) တို႕ရဲ႕အေတြးအေခၚေတြက ထပ္မံအားျဖည့္လာခဲ့ပါတယ္။ဟစ္တလာရဲ႕ လူငယ္ဘ၀မွာဒီအေတြးအေခၚေတြရဲ႕လႊမ္းမိုးမွဳေတြကို ခံခဲ့ရပါတယ္။

အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒဟာကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကို လူမွဳအစြန္းေရာက္၀ါဒနဲ႕ ေပါင္းစည္းဖို႕ၾကိဳးပမ္းတဲ့ ၀ါဒျဖစ္ပါတယ္။ဒီလိုေပါင္းစည္းရာမွာၾကီးမားက်ယ္ျပန္႕တဲ့အမ်ိဳးသားေရးဆိုင္ရာေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလွဳပ္ရွားမွဳဟာလစ္ဘရယ္၀ါဒ၊ ဒီမိုကေရစီ၊တရားဥပေဒစုိးမိုးေရး၊လူ႕အခြင့္အေရးနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလွဳပ္ရွားမွဳမ်ားနဲ႕ မတူညီပဲလူတဦးခ်င္းဆီကို ႏိုင္ငံေတာ္အေပၚသစၥာရွိေရး၊ ေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ႕အာဏာကို အၾကြင္းမဲ့လက္ခံေရးနဲ႕ရိုေသေလးစားေရး စတာေတြအေပၚမွာအေျခခံပါတယ္။ ဒါတင္မကပဲလူအခ်င္းခ်င္း ကြဲျပားမွဳေတြ၊လူမ်ိဳးဘာသာ ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြ၊ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ လူမွဳေရးအင္စတီးက်ဴးရွင္းေတြကိုဖိႏွိပ္မွဳေတြကိုေဇာင္းေပးေဖာ္ျပထားပါတယ္။အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒကိုအခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကမ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္၀ါဒ အျဖစ္သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

(၄)ႏိုင္ငံတကာဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ

ျဗိတိန္ႏိုင္ငံကဆိုရွယ္လစ္အလုပ္သမားပါတီကိုတည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ TonyCliff ရဲ႕အေတြးအေခၚမ်ားကို အေျခခံတဲ့ထေရာ့စကီးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားေပါင္းစည္းထားတဲ့ အစုကိုInternationalSocialist Tendency (IST) အျဖစ္သတ္မွတ္ေခၚတြင္ၾကပါတယ္။ႏိုင္ငံေပါင္း (၂၇)ႏိုင္ငံမွာအဖြဲ႕ခြဲေတြ ရွိေပမယ့္အင္အားအမ်ားဆံုးကေတာ့ ဥေရာပ၊အထူးသျဖင့္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာျဖစ္ပါတယ္။ ISTရဲ႕ႏိုင္ငံေရးဟာ ထေရာ့စကီးႏိုင္ငံတကာ အစုအဖြဲ႕မ်ားရဲ႕ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ တူညီပါတယ္။တခုတည္းေသာ ျခားနားခ်က္ကေတာ့ ISTက "statecapitalist" economy ကိုတည္ေထာင္ရန္ ရည္ရြယ္ထားျပီး၊ထေရာ့စကီး ဂိုဏ္းသားမ်ားကေတာ့ "degeneratedworkers' state" ကိုတည္ေထာင္ရန္ ရည္ရြယ္ထားခဲ့တာျဖစ္ပါ တယ္။ ISTကဆိုရွယ္လစ္ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္တဲ့အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား၊တရုတ္၊ ဗီယက္နမ္၊ ေျမာက္ကိုးရီးယားနဲ႕က်ဴးဘားႏိုင္ငံမ်ားကိုclassical Marxismကေနေသြဖည္ျပီး၊ "Stalinist"သေဘာသဘာ၀ရွိေနတဲ့ႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ ရွဳျမင္ပါတယ္။(၁၉၈၀)ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ IST အဖြဲ႕မ်ားၾကီးထြားလာခဲ့ပါတယ္။ (၂၀၁၁)ခုႏွစ္မွာIST ရဲ႕အီဂ်စ္မဟာမိတ္အဖြဲ႕ျဖစ္တဲ့ေတာ္လွန္ေသာ ဆိုရွယ္လစ္အဖြဲ႕မ်ားကအတိုင္းအတာတခုအထိေအာင္ပြဲရရွိခဲ့ပါတယ္။

(၅)ဆိုရွယ္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒ

ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒဆိုတာကိုယ္စားျပဳဒီမိုကေရစီ(representativedemocracy) ကိုဆိုလိုခ်င္တာ ျဖစ္ပါတယ္။သို႕ေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့စကားကို ကန္႕သတ္ထားျခင္းကေတာ့ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာတိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီ (directdemocracy) ကိုသာေဖာ္ညႊန္းတယ္လို႕ ယူဆတဲ့အတြက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကေရစီနဲ႕ဆိုရွယ္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒတို႕အၾကားကျခားနားခ်က္ကေတာ့ ဆိုရွယ္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒဟာလက္ရွိလူတန္းစားဖြဲ႕စည္းမွဳနဲ႕ delineationsေတြကိုထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မွဳျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒီအမ်ားစုဟာ သေဘာထားအသင့္အတင့္ရွိတဲ့ကြန္ဆာေဗးတစ္မ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ဆိုရွယ္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒကိုကိုယ္စားျပဳတဲ့ ပါတီမ်ားကသူတို႕ပါတီေတြကိုရီပတ္ဘလီကန္ပါတီမ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ေခၚတြင္ၾကပါတယ္။

(၆)အရင္းရွင္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ

အရင္းရွင္စနစ္ကိုအားေပးေထာက္ခံသူမ်ားကလြတ္လပ္ေသာေစ်းကြက္၊လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ ဒီမိုကေရစီရဲ႕အခန္းက႑ေတြကို ေဖာ္က်ဴးေလ့ရွိၾကပါတယ္။လူအမ်ားစုက အရင္းရွင္စနစ္ဆိုတာကိုကုန္ပစၥည္းနဲ႕ ၀န္ေဆာင္မွဳေတြကိုေစ်းကြက္မွာ လြတ္လပ္စြာဖလွယ္ခြင့္ရွိျပီး၊capital goodsေတြကိုႏိုင္ငံေတာ္မွ ပိုင္ဆိုင္မွဳမရွိျခင္းလို႕နားလည္ထားၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကေတာ့အရင္းရွင္စနစ္ဟာ လုပ္သားေစ်းကြက္ကိုဖန္တီးထားျပီး၊ အမ်ားျပည္သူကဥစၥာဓနပိုင္ဆိုင္သူမ်ားအတြက္အလုပ္မ်ားလုပ္ေဆာင္ေပးရျပီး၊လုပ္အားအေပၚမွာ အရင္းရွင္မ်ားကလုပ္ခမ်ားျပန္လည္ေပးအပ္တယ္လို႕နားလည္ထားၾကပါတယ္။

(၇)အရင္းရွင္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒ

အရင္းရွင္ရီပတ္ဘလီကန္၀ါဒက လြတ္လပ္ေသာေစ်းကြက္ကို ေထာက္ခံေပမယ့္၊လ်င္ျမန္စြာ ေျပာင္းလဲမွဳအေပၚမွာဆန္႕က်င္တဲ့ အျမင္ရွိပါတယ္။

(၈)တိုးတက္ေသာ၀ါဒ

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာလစ္ဘရယ္ဆိုတာကို လက္၀ဲႏိုင္ငံေရးလို႕ရည္ညႊန္းျပီး၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ကိုလက္ယာႏိုင္ငံေရးလို႕ရည္ညႊန္းတတ္ၾကပါတယ္။ (၁၉၉၀)ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာလက္၀ဲအျမင္ အခ်ိဳ႕ကိုေဖာ္ျပရာမွာ တိုးတက္ေသာ၀ါဒဆိုတဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကိုသံုးစြဲလာၾကပါတယ္။ ဒီလိုသံုးစြဲလာရျခင္းရဲ႕အေၾကာင္းရင္းႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ပထမတခုကေတာ့ အလယ္အလတ္လက္၀ဲနဲ႕အစြန္းလက္၀ဲကို ခြဲျခားေရးအတြက္ျဖစ္ပါတယ္။ လစ္ဘရယ္ကိုအလယ္အလတ္လက္၀ဲ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအျဖစ္ရည္ညြန္းျပီး၊ တိုးတက္ေသာ၀ါဒကိုfarther-leftအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအျဖစ္ရည္ညႊန္းပါတယ္။ ေနာက္ထပ္အေၾကာင္းရင္းတခုကေတာ့ positiveconnotations ရွိတဲ့စကားလံုး တခုကို ေရြးခ်ယ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အခ်ိဳ႕အေမရိကန္ေတြရဲ႕စိတ္ထဲမွာ လစ္ဘရယ္ဆိုတာနဲ႕ပတ္သက္ျပီး pejorativemeaning ေတြရွိေနလို႕ပါပဲ။

(၉)နီယိုလီဘရယ္၀ါဒ

နီယိုလီဘရယ္၀ါဒဟာႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚတရပ္ျဖစ္ျပီး၊ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒေရးရာလွဳပ္ရွားမွဳ တရပ္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။(၁၉၇၀)အေစာပိုင္းကာလေတြမွာစတင္ေပၚထြက္လာခဲ့ျပီး၊စီးပြားေရးမွာ အစိုးရရဲ႕၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳကိုဆန္႕က်င္တဲ့ အယူအဆျဖစ္ပါတယ္။နီယိုလီဘရယ္၀ါဒီေတြကထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းကင္းမဲ့ေသာေစ်းကြက္အရင္းရွင္စနစ္ဟာက်ယ္ျပန္႕စြာ တိုးတက္မွဳနဲ႕ထိေရာက္မွဳ ေပးအပ္ႏိုင္တယ္လို႕ယူဆၾကပါတယ္။ လူတိုင္းဟာကိုယ့္ကံၾကမၼာကို ဖန္တီးဖို႕အတြက္တဦးခ်င္းတာ၀န္ရွိတယ္လို႕ေရးသားေဖာ္ျပၾကပါတယ္။နီယိုလီဘရယ္၀ါဒရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြကိုလြတ္လပ္ေသာေစ်းကြက္ဆိုင္ရာေဘာဂေဗဒပညာရွင္မ်ားျဖစ္တဲ့Friedrich Hayek နဲ႕Milton Friedmanတို႕ရဲ႕စာမ်ားမွာ ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းျဖစ္စဥ္အားေကာင္းလာမွဳနဲ႕ အတူနီယိုလီဘရယ္၀ါဒက တကမၻာလံုးကိုပ်ံ႕ႏွံ႕သြားခဲ့ပါတယ္။

(၁၀)အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ

အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒဆိုတာက တိုင္းျပည္တခု(သို႕မဟုတ္)လူမ်ိဳးတစုကသူတိုရဲ႕ identityနဲ႕ပတ္သက္ျပီး၊ စုေပါင္းခံစားလက္ခံထားမွဳဆိုင္ရာသေဘာတရား ျဖစ္ပါတယ္။အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီေတြကတိုင္းႏိုင္ငံတခုကိုႏိုင္ငံေရးတရား၀င္မွဳ အေပၚမွာမူတည္ျပီး တည္ေထာင္ၾကပါတယ္။ဒီတိုင္းႏိုင္ငံထဲမွာေနထိုင္သူေတြဟာ လူမ်ိဳးစု၊လူထုလူတန္းစား၊ ဘာသာေရးစတာေတြမွာ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြရွိႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္သူတို႕ဘာသာသူတို႕သက္ဆိုင္ရာတိုင္းႏိုင္ငံရဲ႕လူမ်ိဳးအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ ဆိုင္ရာကနဦးသီအိုရီမ်ားကတိုင္းႏိုင္ငံအျဖစ္ တည္ရွိျခင္းနဲ႕ နယ္နိမိတ္ အပိုင္းအျခားရွိျခင္းစတာေတြကို ဦးစားေပးေျပာဆိုၾကေပမယ့္၊ေမာ္ဒန္ သီအိုရီမ်ား ကေတာ့အမ်ိဳးသားေရး ၀ါဒ၊တိုင္းႏိုင္ငံဆိုတာေတြကိုsociallyconstructed phenomenon မ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတဲ့စကားလံုးဟာ အလြန္ရွဳပ္ေထြးျပီး၊နယ္ပယ္ေပါင္းစံုက အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေပါင္းစံု၊အမ်ိဳးအစားေပါင္းစံု၊အေတြးအေခၚေပါင္းစံုနဲ႕ေရာစပ္ယွက္ႏြယ္ေနတဲ့ စကားလံုးတခုျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာလူသားေတြဟာလဲ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးျငင္းခုန္ေဆြးေႏြးသူေတြကေဆြးေႏြး၊ စစ္တိုက္သူေတြကတိုက္၊လူသတ္သူေတြက သတ္၊ ေထာင္က်သူေတြကက်၊ ဖိႏွိပ္သူေတြကဖိႏွိပ္နဲ႕ျဖစ္ေနၾကျပီး၊ဘာမွန္းမသိနားမလည္ေပမယ့္ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီရဲ႕တစံုတရာသက္ေရာက္မွဳကိုခံစားရသူေတြကလဲ ရွိေနၾကပါတယ္။ဒုတိယ ကမၻာစစ္ျပီးခ်ိန္နဲ႕စစ္ေအးတိုက္ပြဲျပီးဆံုးသြားခ်ိန္မွာႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြအဆံုးသတ္သြားျခင္း ရွိမရွိပညာရွင္မ်ား အၾကားကေဆြးေႏြးျငင္းခုန္မွဳေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲအဆံုးသတ္သြားတဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ ရွိသလို၊ အသစ္တဖန္ထပ္မံေမြးဖြားလာတဲ့အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြကလဲအမ်ားအျပား ရွိလာျပန္ပါတယ္။ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတဲ့အရာဟာ ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးလက္ေတြ႕က်င့္သံုးမွဳတို႕အၾကားကေပါင္းကူးတံတား ျဖစ္တဲ့အတြက္ႏိုင္ငံေရး သတၱ၀ါျဖစ္ေသာလူသားေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြနဲ႕မည္သည့္အခါမွ ေ၀းကြာသြားမယ့္အရာတခု မဟုတ္တာ ကေတာ့မလြဲေသခ်ာပါပဲ။


ခင္မမမ်ိဳး


(ပဲ့တင္သံဂ်ာနယ္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ စာမူျဖစ္ပါသည္)

တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ မျပိဳကြဲေရး ဆိုရာ၀ယ္

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြ စုေ၀းေနထိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္တခုမွာ စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ ရွိေရးက အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသူေတြက တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးအေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး က႑ႏွစ္ခု ခြဲျခားေလ့လာၾကပါတယ္။ ပထမက႑ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားနဲ႕ ပဋိပက ၡေျဖရွင္းနည္းမ်ားကို ေလ့လာျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယက႑ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ တရားမွ်တတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြကို ေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြကို ေလ့လာျဖင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပထမက႑ဟာ ႏိုင္ငံေရးအေဆာက္အံု (political institutions) ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာက ျမစ္ဖ်ားခံလာျပီး၊ ဒုတိယက႑ကေတာ့ လူမ်ိဳးစု၊ တရားမွ်တမွဳႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ ေရးရာ ႏိုင္ငံေရး သီအိုရီမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးဒႆနိက အေတြးအေခၚမ်ားကေန ျမစ္ဖ်ားခံလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ ေရွးပေ၀သဏီ အစဥ္အဆက္ကေန အျမစ္တြယ္ေနခဲ့တဲ့ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္အမုန္းတရားေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ျဗိတိသွ်၊ ျပင္သစ္၊ ေပၚတူဂီ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕ ၀ါဒေတြ မၾကီးစိုးခဲ့စဥ္က အင္အားၾကီး စစ္ဘုရင္မ်ားရဲ႕ စစ္အင္အားသံုးျပီး နယ္ေျမေဒသ သိမ္းသြင္းမွဳေတြ၊ တိုင္းႏိုင္ငံ တည္ေထာင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ နယ္ေျမေဒသ နီးစပ္ရာမွာ အေျခခ်ေနထိုင္ၾကတဲ့ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကား စစ္ပြဲေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္ပြဲေတြကေန အမုန္းတရားေတြ၊ မယံုၾကည္မွဳေတြနဲ႕ အာဃာတ တရားေတြ ေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီလို ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ အမုန္းတရားေတြဟာ ဖိႏွိပ္မွဳ တစံုတရာေအာက္မွာ ေခတၱေပ်ာက္ကြယ္ေနျပီး၊ ဖိႏွိပ္မွဳကေန လြတ္လပ္လာစဥ္မွာ အသြင္တမ်ိဳးနဲ႕ ျပန္လည္ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို အသြင္ကူးေျပာင္းကာလေတြမွာ တာ၀န္ယူရတဲ့ အစိုးရေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ပဋိပကၡေရးရာ ေလ့လာသူေတြက ေသခ်ာ နားလည္သိရွိထားဖို႕ လိုပါတယ္။ ဒီလိုနားလည္သိရွိမွလဲ ျငိမ္းခ်မ္းစြာေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျပီး အေျဖရွာႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို အင္အားသံုးေျဖရွင္းမွဳ နည္းလမ္းေတြထက္ ပိုျပီး အေလးထားစဥ္းစားႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား ေသြးစည္းမွဳမွာ သယံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား၊ လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္မ်ားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ရိုးသားပြင့္လင္းစြာ သတင္းအခ်က္အလက္ ဖလွယ္မွဳ၊ စီးပြားေရးျပိဳင္ဆိုင္မွဳမ်ား အၾကားမွာ တရားမွ်တစြာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳ စတာေတြကလဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကား ဆက္ဆံေရး အားနည္းမွဳနဲ႕ စီးပြားေရးျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြလဲ ပါ၀င္ပါတယ္။  စီးပြားေရးအရ အင္အားၾကီးျပီး၊ သယံဇာတ အေျမာက္အျမားကို နယ္ေျမထဲမွာ ပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြက စီးပြားေရးအရ အင္အားနည္းျပီး၊ သယံဇာတ ပိုင္ဆိုင္မွဳနည္းတဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေတြနဲ႕ အတူတကြ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ ဘ႑ာေရးအရ ခြဲေ၀သံုးစြဲရတာေၾကာင့္ နစ္နာတယ္လို႕ ယူဆတာေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးအရ ေစ်းကြက္ကို အျပိဳင္အဆိုင္လုၾကရင္း၊ သယံဇာတေတြ ရွိတဲ့ နယ္ေျမေတြကို လုၾကရင္း ျဖစ္လာတဲ့ ပဋိပကၡေတြလဲ ရွိပါတယ္။

ဒီလို စီးပြားေရးအေၾကာင္းအရာေတြအျပင္ လံုျခံဳေရးအေၾကာင္းအရာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရဟာ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတရပ္လံုးရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕က သူတို႕ရဲ႕ေဒသ လံုျခံဳေရးအတြက္ လက္နက္ကိုင္ထားဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ယူဆလာျပီး လက္ကိုင္ကိုင္အင္အားစုေတြ ဖြဲ႕စည္းလာၾကပါတယ္။ ဒီအခါမွာ လက္နက္ကိုင္အင္အားစု မရွိတဲ့ တျခားလူမ်ိဳးစုေတြကလဲ လက္နက္ကိုင္အင္အားစုေတြ ထပ္မံ ဖြဲ႕စည္းလာၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံအစိုးရကလဲ ဒီလို လက္နက္ကိုင္အင္အားစုေတြ စုဖြဲ႕လာမွဳအေပၚေတြမွာ ပုန္ကန္ထၾကြဖို႕ ျပင္ဆင္တယ္လို႕ ယူဆျပီး စစ္အင္အားသံုး ႏွိမ္နင္းဖို႕ ၾကိဳးပမ္းျပန္ပါတယ္။

ဒီလိုအေျခအေနကို ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူေတြကေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ security dilemma လို႕ သတ္မွတ္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတရပ္လံုးရဲ႕ အသက္၊ အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ဖို႕ တာ၀န္ရွိတဲ့ တပ္မေတာ္ကိုယ္တိုင္က လူတစုရဲ႕ ျခယ္လွယ္မွဳကို ခံေနရျပီး တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕ အသက္၊ အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနသလို ျပန္ျဖစ္ေနတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီလိုတိုင္းျပည္ေတြဟာ ျပည္တြင္းစစ္ျပႆနာ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျပႆနာနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳ ျပႆနာေတြအၾကားမွာ ႏြံနစ္ေနတတ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္အေၾကာင္းရင္းတခုကေတာ့ multi-ethnic societies ေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ ဘိုးဘြားအေမြ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မွဳ ဆိုတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြမွာ သူတို႕ရဲ႕ ethno-symbolism ကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ေရွးအစဥ္အဆက္ကေန သူတို႕ရဲ႕ နယ္ေျမလို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့ နယ္ေျမေဒသေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကို ဘိုးဘြားအေမြ နယ္ေျမေတြလို႕ သတ္မွတ္ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီနယ္ေျမေတြဟာ တခါတရံမွာ အျခားလူမ်ိဳးစုေတြက ပိုင္ဆိုင္တယ္လို႕ သတ္မွတ္ထားၾကတဲ့ နယ္ေျမေတြလဲ ျဖစ္ေနတတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီလို နယ္ေျမေတြ သီးျခားသတ္မွတ္ ထားႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ နယ္ေျမလုရာကေန ျဖစ္ပြားလာတတ္တဲ့ လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြကေတာ့ လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆေတြကလဲ အေၾကာင္းရင္းတရပ္အေနနဲက ပါ၀င္တယ္လို႕ သံုးသပ္ၾကပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕အယူအဆ အရ ethnic identity ေတြဟာ သူ႕ဘာသာသူ ရွိေနျပီးသား ျဖစ္ေနတဲ့ အေပၚမွာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ သမိုင္းဆရာေတြက အမ်ိဳးသားေရးအျမင္ေတြနဲ႕ ထပ္ေလာင္းပံုေဖာ္ျပီး မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္စိတ္ေတြ၊ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒေတြ၊ လူနည္းစု သိမ္ငယ္စိတ္ ေတြကို ရိုက္သြင္းရာကေန လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡေတြ ေပၚထြက္လာတာလို႕ ရွဳျမင္ၾကပါတယ္။

ethnic identity ေတြကို လိုသလို ျဖည့္ဆည္းထည့္သြင္းသတ္မွတ္လို႕ေတာ့ မရႏိုင္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံသား (citizenship) နဲ႕ လူမ်ိဳးဆိုတာ ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ရွိျပီးသား ethnic identity ကို ထပ္ေလာင္းပံုေဖာ္ျပီး ႏိုင္ငံေရးအရ manipulate လုပ္တာမ်ိဳးေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အသြင္ကူးေျပာင္းကာလေတြမွာ တာ၀န္ယူရတဲ့ အစိုးရေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို႕ရဲ႕ အာဏာ တည္ျမဲေရးအတြက္ လူမ်ိဳးစုတခုရဲ႕ အတိတ္သမိုင္းေတြကို အသံုးခ်ျပီး လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒကို ရိုက္သြင္းလာတဲ့အခါ၊ အျခားလူမ်ိဳးစုေတြကို အႏွိမ္ခံရတယ္ဆိုတဲ့ သိမ္ငယ္စိတ္ေတြ ၀င္လာေအာင္ ျပဳလုပ္လိုက္သလို ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

လူမ်ိဳးေရးမွာမွ ဘာသာေရးအရပါ ကြဲျပားမွဳေတြ ျဖစ္ေနရင္ အေျခအေနေတြက ပိုျပီး ဆိုး၀ါးသြားတတ္ပါတယ္။ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဟာ ေကာင္းမြန္ပါတယ္။ ဘာသာ၊ သာသနာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တာကလဲ ေကာင္းမြန္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လြန္ကဲသြားျပီး မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ကေန မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္၀ါဒကို ကိုင္စြဲလာတဲ့ အခါ၊ ဒါမွ မဟုတ္ ကိုးကြယ္ရာဘာသာ၊ သာသနာကိုပဲ ဦးထိပ္တင္ျပီး အျခား ဘာသာ၊ သာသနာကို ခြဲျခားမွဳ ရွိလာတဲ့အခါ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု အမ်ားအျပား ေနထိုင္ရာ တိုင္းျပည္တခုမွာ ပဋိပကၡနဲ႕ စစ္ပြဲေတြကို ဦးတည္သြားေစေတာ့တာပါပဲ။ ဒီအခ်က္ဟာ အသြင္ကူးေျပာင္းကာလေတြမွာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာရယူထားသူမ်ားရဲ႕ အေျမာ္အျမင္နဲ႕ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ေပၚမွာ မူတည္တတ္ပါတယ္။

ဒီလို အေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္ လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းပံုေတြေပၚ မူတည္ျပီး ျပည္တြင္းစစ္မီးေတာက္ေတြ ၾကီးထြားလာျခင္း၊ စစ္မွန္ေသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ႏိုင္ျခင္းဆိုတဲ့ ရလဒ္ေတြ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ Hegemonic Control နည္းလမ္းကို သံုးျပီး၊လူမ်ိဳးစုမ်ား ေနထိုင္ရာ ေဒသေတြကို အစိုးရက ထိုးစစ္ဆင္ တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ လူသားခ်င္း စာနာမွဳကင္းေသာ လုပ္ရပ္မ်ားျဖင့္ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးျခင္း၊နယ္ေျမသိမ္းပိုက္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ေက်းရြာမ်ားနဲ႕ ျမိဳ႕မ်ားကို ေျပာင္းေရႊ႕ ေနရာခ်ထားျခင္း၊ အတင္းအဓမၼ လက္နက္ခ်ခိုင္းျခင္း၊ လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းျခင္း စတာေတြကို အခ်ိဳ႕အစိုးရေတြက က်င့္သံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။

ဒီနည္းလမ္းဟာ လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡေတြကို မေျဖရွင္းႏိုင္ပဲ လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား အာဃာတ တရားေတြ၊ အမုန္းတရားေတြ ကိုသာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒကို က်င့္သံုးသူမ်ားက စစ္တပ္ကို ၾကိဳးကိုင္ျခယ္လွယ္ထားခဲ့ရင္ စစ္တပ္ထဲမွာ ပါ၀င္တာကလဲ လူမ်ိဳးစု မ်ိဳးစံု ျဖစ္ေပမယ့္ လူမ်ိဳးၾကီး တခုရဲ႕ လုပ္ရပ္လို႕ပဲ ထင္သြားတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကၽြႏ္ုပ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တပ္မေတာ္မွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးေပါင္းစံု ပါ၀င္ပါတယ္။ ကရင္ေဒသကို ထိုးစစ္ဆင္ေနတဲ့ တပ္ရင္းရဲ႕ တပ္ရင္းမွဴးဟာလဲ ခ်င္းအမ်ိဳးသား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။

ကခ်င္ေဒသကို ထိုးစစ္ဆင္တဲ့ တပ္မ်ားရဲ႕ အၾကီးအကဲဟာလဲ မြန္အမ်ိဳးသား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ရွမ္းေဒသကို ထိုးစစ္ဆင္တဲ့ တပ္မ်ားရဲ႕ အၾကီးအကဲဟာလဲ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဗဟိုအစိုးရထဲမွာလဲ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးေပါင္းစံု ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲ ပဋိပကၡေတြကို စစ္အင္အားသံုး ေျဖရွင္းေနတဲ့ ဗဟိုအစိုးရဟာ ဗမာနယ္ေျမထဲမွာ အေျခစိုက္ထားတာေၾကာင့္ ဗမာစစ္တပ္၊ ဗမာနဲ႕ တိုင္းရင္းသားမ်ား အၾကားက ပဋိပကၡ အေနနဲ႕ ထင္ျမင္ယူဆသြားမွဳ ဆိုတဲ့ အထင္အျမင္ လြဲမွဳေတြ၊ သံသယျဖစ္ထြန္းမွဳေတြ၊ မုန္းတီးမွဳေတြ ျဖစ္သြားေစတတ္ပါတယ္။

အင္အားသံုး ေျဖရွင္းမွဳနဲ႕ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို မည္သည့္အခါမွ တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ညီအစ္ကိုခ်င္းမွာေတာင္ အင္အားသံုးျပီး ျပႆနာေျဖရွင္းမွဳေတြ ရွိလာတဲ့အခါ ေသြးကြဲမွဳေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တဘက္ကို ေခါင္းမေထာင္ႏိုင္ေအာင္ ဖိႏွိပ္ထားမွဳေၾကာင့္ ျပႆနာေျဖရွင္းႏိုင္မယ္လို႕ ယူဆမွဳေတြဟာ မွားယြင္းတဲ့ အယူအဆေတြပါပဲ။ ဖိႏွိပ္ေလ၊ ျပႆနာ ပိုျပီး ၾကီးထြားေလ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္တုန္းက ကမၻာတ၀ွမ္းလံုးကို တုန္လွဳပ္ေခ်ာက္ခ်ား ေစခဲ့တဲ့ ရ၀မ္ဒါ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မွဳၾကီး ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။

လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာ အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းမွာ တဦးနဲ႕ တဦးသတ္ျဖတ္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစေအာင္ ဘာေတြက လွံဳ႕ေဆာ္ေပးခဲ့ပါသလဲ။ အဓိကကေတာ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အျမစ္တြယ္ခဲ့တဲ့ ဖိႏွိပ္မွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ Tutsi ဆိုရင္ ပါ၀ါပိုရွိျပီး၊ Hutu ဆိုရင္ ဖိႏွိပ္ခံ လို႕ သတ္မွတ္ရာကေန အျမစ္တြယ္ခဲ့တဲ့ ဖိႏွိပ္မွဳဟာ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ရာ လူသတ္ပြဲၾကီးကို ျဖစ္ပြားေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ကို ျပန္ေျပာင္းေျပာမိၾကတဲ့အခါတိုင္း အခ်ိဳ႕ပညာရွင္ေတြက When Victims become Killers လို႕ စိတ္မေကာင္းစြာ မွတ္ခ်က္ျပဳၾကပါတယ္။ အင္အားသံုးမွဳ၊ အေၾကာက္တရားနဲ႕ ဖိႏွိပ္မွဳေတြဟာ ပဋိပကၡေတြကို မေျဖရွင္းႏိုင္ပါဘူး။ ပဋိပကၡေတြကိုသာ ပိုျပီး ၾကီးထြားေစတတ္ပါတယ္။ Hegemonic Control ဟာ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳကို ဘယ္လိုမွ ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေနာက္ထပ္ အင္အားသံုး ေျဖရွင္းမွဳတခုကေတာ့ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတရပ္လံုးဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ နယ္နိမိတ္အတြင္းမွာ လြတ္လပ္စြာ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္တားဆီးတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေတြကို သူတို႕ရဲ႕ သက္ဆိုင္ရာ နယ္ေျမေဒသေတြမွာ ေနထိုင္ဖို႕ အတင္းအၾကပ္ ေရႊ႕ေျပာင္းခိုင္းတာေတြ၊ အျခားေဒသမွာ ေရာက္ရွိေနထိုင္သူေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ေဒသေတြကို အတင္းအၾကပ္ ျပန္ခိုင္းတာေတြ၊ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသမဟုတ္ပဲ ေရာက္ေနတဲ့ လူမ်ိဳးေတြ အခ်င္းအခ်င္း အလဲအလွယ္ျပဳျပီး ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားတာေတြဟာ  တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ျပိဳကြဲေစတဲ့ အင္အားသံုးမွဳေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡေတြကို  transcendent identity တခုကို သတ္မွတ္ျပီး ေျဖရွင္းၾကတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီလို သတ္မွတ္ရာမွာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ ရွိတဲ့ လူမ်ိဳးစုမ်ား ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျပီး၊ အားလံုးရဲ႕ ethnic identity ကို ေရွ႕တန္းမတင္ေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူတရပ္လံုးဟာ လူမ်ိဳး တခုတည္းအျဖစ္ လက္ခံ သတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ျပဳလုပ္ရာမွာ လူမ်ိဳးစုမ်ား အားလံုးက ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျပီးမွ ညီညီညြတ္ညြတ္ စုေပါင္းသတ္မွတ္ၾကဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အစိုးရတရပ္တည္းကပဲ အတင္းအၾကပ္ အမည္နာမေပး သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။

ဒီနည္းလမ္းဟာ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ ဓေလ့ထံုးစံ ဆင္တူတဲ့ လူမ်ိဳးစုမ်ား ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံ (သို႕မဟုတ္) ေနရာေဒသတခုမွာ ႏိုင္ငံေပါင္းစံုက လူမ်ား အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကျပီး ႏိုင္ငံတည္ေထာင္မွဳ ျပဳလုပ္တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးေတြ အတြက္သာ ပိုမိုသင့္ေလ်ာ္ျပီး စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္စာ ကြဲျပားတဲ့ လူမ်ိဳးစုမ်ား ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အလြန္သတိထားျပီး စဥ္းစားျပဳလုပ္ၾကရမယ့္ နည္းလမ္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။ အတင္းအၾကပ္ျပဳလုပ္မွဳေတြ ရွိလာခဲ့ရင္ ပဋိပကၡကို ပိုမိုၾကီးသြားေစတတ္ပါတယ္။

လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡေတြကို ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား (သို႕မဟုတ္) အင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ားက ၀င္ေရာက္ျပီး ထိန္းခ်ဳပ္ေျဖရွင္းရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီလို ထိန္းခ်ဳပ္ေျဖရွင္းရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြမွာ third party ျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္း (သို႕မဟုတ္) ေဒသတြင္းအင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ားဟာ လူမ်ိဳးစုအားလံုးက ယံုၾကည္လက္ခံေပးႏိုင္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္း (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံ ျဖစ္ဖို႕ အေရးၾကီးသလို သက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံကလဲ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာ neutral ျဖစ္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ အက်ိဳးစီးပြားေတြပါ ပါ၀င္လာျပီး ပါ၀ါဂိမ္းေတြ ကစားလာခဲ့ရင္ လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံအတြက္ ပိုျပီး ထိခိုက္မွဳေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေနာက္ထပ္ေျဖရွင္းနည္းတခုကေတာ့ federal arrangements ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ federal arrangements ဆိုရာမွာ quasi-federal arrangements, constitutional federal arrangements စတာေတြအျပင္ autonomy နဲ႕ cantonisation စတာေတြပါ ပါ၀င္ပါတယ္။ cantonisation ဆိုတာကေတာ့ အာဏာခြဲေ၀မွဳကို လူမ်ိဳးစု၊ လူမ်ိဳးစုကေန မ်ိဳးႏြယ္စုေလးေတြအထိ အဆင့္ဆင့္ ခြဲျခားျပီး homogeneous units ေလးေတြအထိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျပီးမွ အာဏာခြဲေ၀တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပညာရွင္အမ်ားစုကေတာ့ ဒါဟာ လက္ေတြ႕မွာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အစီအမံလို႕ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

constitutional federal arrangements မွာ ဖယ္ဒရယ္ ယူနစ္ေတြ အားလံုးဆီမွာ တူညီတဲ့ အာဏာေတြ ရွိျပီး၊ ဖယ္ဒရယ္အစိုးရနဲ႕ ျပည္နယ္အစိုးရၾကားမွာ အာဏာခြဲေ၀မွဳသ႑န္ေတြ စနစ္တက် ရွိပါတယ္။ အာဏာကို အလြဲသံုးစား ျပဳလို႕ မရပါဘူး။ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္ေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြမွာ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ (self- determination) နဲ႕ တန္းတူညီမွ်ခြင့္ ရွိတဲ့အတြက္ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရး တည္ျငိမ္မွဳအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံ တခုအျဖစ္ ပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (autonomy) ဆိုတာမွာက်ေတာ့ ေဒသဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (territorial autonomy)နဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (cultural autonomy) ဆိုျပီး ရွိပါတယ္။ ေဒသဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေတြကို သူ႕သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအလိုက္ နယ္ေျမခြဲေ၀ျပီး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးအပ္ျခင္း ျဖစ္ျပီး၊ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ဆိုတာကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအလိုက္ cultural institutions မ်ားကို ကိုယ္ပိုင္ဖန္တီးစီမံခြင့္ေပးအပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္နဲ႕ လူနည္းစု အခြင့္အေရးေပးတာနဲ႕ မတူပါဘူး။ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ားက သူတို႕ဘာသာ cultural institutions မ်ားကို တည္ေဆာက္ယူျခင္းျဖစ္ျပီး၊ လူနည္းစုအခြင့္အေရး (minority rights) ကို ေပးတာမွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္က cultural institutions မ်ားကို တည္ေဆာက္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။

လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡမ်ားကို ေျဖရွင္းတဲ့ ေနာက္ထပ္ နည္းလမ္းတခုကေတာ့ consociationalism ျဖစ္ပါတယ္။  consociationalism ဆိုတာကို ပါ၀ါရွယ္ယာျပဳလုပ္ျခင္းလို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ consociationalism နည္းလမ္းကို အသံုးျပဳျပီး ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းျခင္းမွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု ေခါင္းေဆာင္မ်ားအားလံုး ပူးေပါင္းျပီး အာဏာခြဲေ၀ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ federalism မွာ အာဏာခြဲေ၀မွဳက (vertical division between different levels) ျဖစ္ျပီး၊ consociationalism မွာ အာဏာခြဲေ၀မွဳက (horizontal division between different pillars) ျဖစ္ပါတယ္။ consociationalism ႏိုင္ငံေရး အစီအမံမွာ ထင္ရွားတဲ့ ႏိုင္ငံေရး သြင္ျပင္လကၡဏာ ေလးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ပထမသြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မ်ား အားလံုးဟာ အစိုးရအဖြဲ႕မွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ အစိုးရအဖြဲ႕ဟာ ညြန္႕ေပါင္းအစိုးရျဖစ္ျပီး၊ လူမ်ိဳးစု ေခါင္းေဆာင္မ်ား (သို႕မဟုတ္) ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအားလံုးက အစိုးရအဖြဲ႕မွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒုတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာ ကေတာ့ လူမ်ိဳးစုအားလံုးမွာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရွိျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးကိုယ္စားျပဳမွဳဟာ proportionality ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ စတုတၳ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ လူနည္းစုတိုင္းရင္းသားေတြအေနနဲ႕ သူတို႕ရဲ႕ အေျခခံ အက်ိဳးစီးပြားေတြကို ထိခိုက္လာခဲ့ရင္ ဗီတိုအာဏာ အသံုးျပဳခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒီ နည္းလမ္းဟာ လူမ်ိဳးစုအေရအတြက္ နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအတြက္ ပိုျပီး သင့္ေလ်ာ္ပါတယ္။

တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ မျပိဳကြဲေရးဆိုတာမွာ လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္  နည္းလမ္းေတြ ရွာေဖြဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို ရွာေဖြရာမွာလဲ ပိုမိုဆိုး၀ါးသြားေစႏိုင္တဲ့ Hegemonic Control လို နည္းလမ္းေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႕ လိုအပ္ျပီး၊ transcendent identity, federal arrangements (including autonomy), consociationalism နည္းလမ္းေတြထဲက အသင့္ေလ်ာ္ဆံုး ျဖစ္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ျငင္းခုန္မွဳ၊ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမွဳ မဟုတ္ေသာ အေျဖရွာျခင္း အသြင္နဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြး အေျဖရွာၾကဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွလဲ စစ္မွန္တဲ့ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡမ်ား ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အျမစ္တြယ္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ျဖစ္စဥ္ (National Reconciliation Process) ဆိုတာ မလြဲမေသြ အေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရမယ့္ ျဖစ္စဥ္တခုပါ။

ဒီလို တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရး တည္ေဆာက္ရာမွာ တရားမွ်တမွဳ ရွိေရးဟာ စံထားၾကရမယ့္ တန္ဖိုးတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ၾကီးထြားလာခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးေရး အေျခခံ ပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ ethno-cultural justice ဆိုတဲ့ သေဘာတရား ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ Kymlicka ဆိုသူက စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ဟာ လူမ်ိဳးနဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳေရးရာ ကြဲျပားမွဳေတြကို မ်က္ကြယ္ျပဳထားလို႕ မရႏိုင္ေၾကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမွုဆိုတာ လူတဦးခ်င္းစီ ရွင္သန္ေနထိုင္တဲ့ လူမွဳဘ၀ (social life) ေတြေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳရွိတဲ့ framework တခု ျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး civic republicanism နဲ႕ liberal multi-culturalism ကို လက္ခံသူ တို႕အၾကားမွာ အျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ civic republicanism  ကို လက္ခံသူမ်ားက ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေရးရာ အကန္႕အသတ္ေတြကို အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုၾကျပီး၊  liberal multi-culturalism ကို လက္ခံသူမ်ားကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဟာ ရွိေနျပီးသား လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အေပၚမွာ အေျခခံတယ္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ တည္ေဆာက္ေရးမွာ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးအေရးမ်ား (language rights) ကိုလဲ ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ျပည္သူ႕၀န္ေဆာင္မွဳေတြကို ျပည္သူေတြက အျပည့္အ၀ အသံုးျပဳႏိုင္ေရးအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြမွာ linguistic affairs နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေတာ္က လံုး၀ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မရွိတဲ့ benign- neglect policy၊ လူအမ်ားသံုးတဲ့ ဘာသာစကားကို official language အျဖစ္သတ္မွတ္တဲ့ nation-building policy စသည္ျဖင့္ မူ၀ါဒမ်ားစြာ ရွိျပီး၊ ဒီအေရးဟာ အမ်ိဳးသားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးအတြက္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးပြဲမ်ားမွာ ထည့္သြင္းေဆြးေႏြးဖို႕ လိုအပ္တဲ့ အေရးတခု ျဖစ္ပါတယ္။ multi-bilingualism ကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ေနရာမွာ မည္သို႕ အသံုးျပဳမည္နည္း စတဲ့ procedures ေတြဟာ ညီညြတ္မွဳ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။

ကၽြႏ္ုပ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အစိုးရေတြက တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ မျပိဳကြဲေရးလို႕ အစဥ္အဆက္ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲ လူမ်ိဳးစု ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္တဲ့ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ အမုန္းတရား၊ အာဃာတ တရားေတြကို မရွိရင္ေတာင္ ရွိလာေအာင္ လုပ္ျပီး ေသြးခြဲမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ သမိုင္းထဲက ဗမာသူရဲေကာင္းေတြရဲ႕ အခန္းက႑ေတြကို အလြန္အမင္း ျမွင့္တင္မွဳဟာ ေရွးက ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ စစ္ပြဲေတြကို ျပန္ေျပာင္းသတိရစရာေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႕ conflict accommodation လုပ္ႏိုင္ပါရက္ ၾကီးထြားလာေအာင္ လုပ္ေနတာေတြနဲ႕ အတူတူပါပဲ။ ဥပမာ- မြန္-ဗမာ စစ္ပြဲ စတာေတြဟာ သမိုင္းသင္ရိုးညႊန္းတန္းမွာ အေသးစိတ္ ထည့္သြင္းေရးဆြဲဖို႕ မသင့္ေလ်ာ္တဲ့အရာ ေတြျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ အစိုးရအဆက္ဆက္ရဲ႕ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ ဆန္ဆန္ ျပဳမူမွဳေတြဟာလဲ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ထိခိုက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး စစ္မ်က္ႏွာေတြမွာ လူမ်ိဳးစုေတြ ေနထိုင္တဲ့ ရြာေတြကို မီးရွိဳ႕ျပီး " ဒါ- ဗမာကြ” လို႕ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့မွဳေတြ အေျမာက္အျမား ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ တပ္မေတာ္မွာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစံု ပါ၀င္ေနပါရက္နဲ႕ ဗမာစစ္တပ္လာျပီ ဆိုတာနဲ႕ ရြာသားေတြ ပုန္းၾကေရွာင္ၾက ျဖစ္ရတဲ့ အေျခအေနေတြ၊ ဗမာစစ္သားဆိုတာနဲ႕ ကေလးအငိုတိတ္သြားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြ ျမန္မာျပည္က စစ္မ်က္ႏွာေတြမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ စစ္တပ္တြင္းနဲ႕ ၀န္ထမ္းတာ၀န္ ထမ္းေဆာင္မွဳေတြမွာ ဗမာ မဟုတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြကို ရာထူးတိုးတက္ခြင့္ ေႏွာင့္ေႏွးေစ တာေတြ၊ ႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံတာေတြ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ၀န္ထမ္းေလာကမွာ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ဘာသာတရား ကိုးကြယ္မွဳေပၚမွာ မူတည္ျပီး ခြဲျခား ဆက္ဆံမွဳေတြဟာလဲ ျမန္မာျပည္မွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ပါတယ္။

လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားမွဳေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာလဲ Hegemonic Control ကို အသံုးျပဳျပီး စစ္အင္အားနဲ႕ ထိုးစစ္ဆင္ တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ လူသားခ်င္း စာနာမွဳကင္းေသာ လုပ္ရပ္မ်ားျဖင့္ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးျခင္း၊ နယ္ေျမသိမ္းပိုက္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ေက်းရြာမ်ားနဲ႕ ျမိဳ႕မ်ားကို ေျပာင္းေရႊ႕ ေနရာခ်ထားျခင္း၊ အတင္းအဓမၼ လက္နက္ခ်ခိုင္းျခင္း၊ လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးစု ေခါင္းေဆာင္မ်ားအား သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျပိဳကြဲေစရန္ ေသြးထိုးလွံဳေဆာ္ျခင္း စတဲ့ ဖိႏွိပ္မွဳ နည္းေပါင္းစံုကို အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ား အတူတကြ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ႏိုင္ေရး၊ တန္းတူညီမွ်ေရးနဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ ရရွိေရးေတြအတြက္ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြကို အသိအမွတ္မျပဳပဲ ဖ်က္ဆီးေႏွာင့္ယွက္မွဳ ေတြကို ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ကတည္းက တစိုက္မတ္မတ္ ျပဳလုပ္လာခဲ့တာဟာ ေနာက္ဆံုး သမိုင္းက ေတာင္းဆိုထားတဲ့ ၂၁ ရာစု ပင္လံု ႏိုင္ငံေရး ပလက္ေဖာင္း (၀ါ) ပင္လံုကဲ့သို႕ေသာ ညီလာခံတရပ္ေပၚထြက္ေရးအထိ အသိအမွတ္ျပဳျပီး ပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၉၀ အလြန္ကာလေတြမွာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုေတြနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ရယူထားေသာ္လည္း ေရရွည္ခံ ျငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ရန္ အားထုတ္ၾကိဳးပမ္းမွဳ မရွိပဲ နယ္ေျမစိုးမိုးေရး၊ ရင္ဆိုင္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး၊ နယ္ျခားေစာင့္တပ္အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းေရး၊ လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းေရး၊ တပ္မ်ားျဖင့္ ပိတ္ဆို႕၀န္းရံျခိမ္းေခ်ာက္ေရး၊ ထိုးစစ္ဆင္ေရး စတာေတြကိုပဲ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။

ဒီလို Hegemonic Control နဲ႕ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို မတည္ေဆာက္ႏိုင္ပါဘူး။ အျပန္အလွန္ ေလးစားမွဳ၊ ယံုၾကည္မွဳေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ စစ္မွန္ေသာ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး၊ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး အေျဖရွာေရး၊ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးေပါင္းစံု ပါ၀င္ေသာ ညီလာခံၾကီး က်င္းပေရး၊ အမ်ိဳးသားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္စဥ္အတြက္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပေရး စတာေတြနဲ႕သာ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၊ မဆလ၊ န၀တ၊ နအဖ၊ ဗိုလ္သိန္းစိန္အစိုးရ လက္ထက္ေတြမွာ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုး ညီညြတ္ေရး မျပိဳကြဲေရးကို ဦးထိပ္ထားတယ္လို႕ ဘယ္လိုပဲ ဆိုဆို လက္ေတြ႕လုပ္ရပ္မ်ားကေတာ့ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုး ညီညြတ္ေရး ျပိဳကြဲေစမယ့္ လုပ္ရပ္မ်ားသာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ျပႆနာေတြ ေရရွည္ျဖစ္ပြားေနျခင္းဟာ  ေနာင္မ်ိဳးဆက္ေတြ လက္ထက္မွာ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရး တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး အတြက္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားစြာ ေပၚထြန္း ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေရရွည္ျပည္တြင္းစစ္ ျပႆနာဟာ တိုင္းျပည္အနာဂတ္အတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ လကၡဏာ မဟုတ္ပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ တည္ေဆာက္မွဳ ခိုင္မာစြာ မျပဳလုပ္ရေသးတဲ့ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို မျပိဳကြဲေရး ဆိုျပီး ရြတ္ဆိုေနတာထက္၊ တန္းတူညီမွ်မွဳႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ရွိေသာ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးၾကီး ေပၚထြက္လာေရးကသာ အေရးၾကီးလွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး