(၂၀၁၃ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႕ထုတ္ ပဲ့တင္သံဂ်ာနယ္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္)
Alternative Spectrum မွာ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ လက္ယာသစ္ (New Right)၊ လက္၀ဲသစ္ (New Left) နဲ႕ မင္းမဲ့၀ါဒ (Anarchism) စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
(၁) ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ (Social Democracy)
ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ classical liberalism နဲ႕ revolutionary socialism သေဘာတရားေတြကို ခ်ိန္ခြင္ညွိထားတဲ့ သေဘာတရားျဖစ္ပါတယ္။ ပထမသေဘာတရားက ေစ်းကြက္ကို ဦးစားေပးျပီး၊ ဒုတိယ သေဘာတရားက ဘံုပိုင္ဆိုင္မွဳကို ဦးစားေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒကို ေစ်းကြက္နဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ၊ တဦးခ်င္းစီနဲ႕ အမ်ားအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာအျဖစ္လဲ သတ္မွတ္ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ အရင္းရွင္စနစ္ကို ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမွဳေတြ ေဖာ္ထုတ္ ေပးႏိုင္တဲ့ တခုတည္းေသာ ယႏၱရားအျဖစ္ သတ္မွတ္လက္ခံထားသလို၊ အျခားတဘက္မွာလဲ ဒီလိုခ်မ္းသာၾကြယ္၀မွဳေတြကို ျပန္လည္မွ်ေ၀သံုးစြဲသင့္ေၾကာင္း လက္ခံထားပါတယ္။
(၂၀) ရာစုအေစာပိုင္းကာလေတြမွာတုန္းက ဒီ၀ါဒကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေသာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ (reformist socialism) အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၅၉) ခုႏွစ္မွာ ဂ်ာမန္ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီက မာ့က္စ္၀ါဒကို တရား၀င္စြန္႕လႊတ္ေၾကာင္း ေၾကျငာခဲ့ျပီး၊ "ျဖစ္ႏိုင္မွဳရွိလွ်င္ ျပိဳင္ဆိုင္ျခင္း၊ လိုအပ္ခ်က္ရွိလွ်င္ ၾကိဳတင္စီမံျခင္း” ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ အလုပ္သမားပါတီကလဲ ပါတီရဲ႕ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ ယံုၾကည္ခ်က္ကို တန္းတူညီမွ်ျခင္းဆိုတဲ့ သေဘာတရား အေပၚမွာပဲ ကန္႕သတ္ခ်က္ သတ္မွတ္ထားရွိခဲ့ပါတယ္။
ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ ၀ါဒမ်ိဳးစံု ေရာစပ္ယွက္ႏြယ္ေနတဲ့ ၀ါဒတရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒမွာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒရဲ႕ လူသားခ်င္းစာနာနားလည္မွဳ (compassion) နဲ႕ ဘံုလူသား၀ါဒ (common humanity) ဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြ၊ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ (freedom) နဲ႕ တူညီေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ား (equal opportunities) ဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒရဲ႕ မိဘသဖြယ္ တာ၀န္ယူမွဳနဲ႕ ေစာင့္ေရွာက္မွဳ (paternal duty and care) ဆိုင္ရာ သေဘာ တရားေတြအားလံုး ေရာစပ္ပါ၀င္ေနပါတယ္။
(၂) လက္ယာသစ္ (New Right)
လက္ယာသစ္၀ါဒဟာ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒကေန ေသြဖည္ခြဲထြက္လာတဲ့ ၀ါဒသစ္တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာသစ္၀ါဒ အစပ်ိဳးေပၚထြက္လာတဲ့ ကာလကေတာ့ လူမွဳေရးရာ ျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ေလ်ာ့က်လာမွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ျဖစ္လာတဲ့ (၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာသစ္သေဘာတရားေတြက ျဗိတိန္ႏိုင္ငံနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအေပၚ ၾကီးမားစြာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၈၀) ကာလေတြမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ မားဂရက္သက္ခ်ာ ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ Thatcherism ၀ါဒနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ သမၼတရီဂင္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ Reaganism ၀ါဒတို႕ ေပၚထြက္လာပါတယ္။
ဒီ၀ါဒႏွစ္ခုဟာ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ေစ်းကြက္သို႕ ဦးတည္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ဦးေဆာင္ေျပာင္းလဲ ႏိုင္ခဲ့အတြက္ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္း သက္ေရာက္လႊမ္းမိုးမွဳ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လက္ယာသစ္၀ါဒဟာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အေတြးအေခၚႏွစ္ရပ္ျဖစ္တဲ့ လစ္ဘရယ္၀ါဒနဲ႕ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒ ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစည္း ေပးျခင္းကိုေတာ့ မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒီ၀ါဒႏွစ္ရပ္အၾကားမွာ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ တင္းမာမွုေတြ ရွိတာေၾကာင့္ ေပါင္းစည္းေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အၾကံျပဳခ်က္ေတြလဲ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ေတြးေခၚပညာရွင္ Andrew Gamble က " လြတ္လပ္ေသာစီးပြားေရးအေဆာက္အအံုနဲ႕ အင္အားၾကီး ေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ (the free economy and the strong state) “ အျဖစ္ ရပ္တည္မွဳဟာ အေကာင္းဆံုး ေပါင္းစပ္ႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းအျဖစ္ အၾကံျပဳထားပါတယ္။
(၃) လက္၀ဲသစ္ (New Left)
လက္၀ဲသစ္အေတြးအေခၚေတြရဲ႕ မ်ိဳးေစ့က ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုမွာ de-Stalinization လုပ္တဲ့ ကာလမွာ အစျပဳလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၅၆) ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ Nikita Khrushchev ရဲ႕ မိန္႕ခြန္းမွာ "On the Cult of Personality and Its Consequences" ဆိုတဲ့ စကားလံုးပါ၀င္ခဲ့တာက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၊ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီနဲ႕ ဂ်ပန္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီတို႕ကို အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါတယ္။ ငယ္ရြယ္တဲ့ မာ့က္စ္၀ါဒီပညာရွင္ေတြက သူတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ဗဟိုဦးစီး၀ါဒကို ဆန္႕က်င္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုဆန္႕က်င္လာၾကတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္မ်ား ေပါင္းစည္းမိရာက လက္၀ဲသစ္၀ါဒ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦးအစမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံက ကြန္ျမဴနစ္ပညာရွင္မ်ားနဲ႕ တကၠသိုလ္အေျချပဳ ေလ့လာေရးအုပ္စု၀င္မ်ားနဲ႕ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက တကၠသိုလ္ေကာလိပ္အေျချပဳ ေလ့လာေရးအုပ္စုမ်ား ေပါင္းစည္းပါ၀င္လာၾကပါတယ္။
ျပင္သစ္မွာေတာ့ "nouvelle gauche" ဆိုတဲ့ သေဘာတရားတရပ္က (၁၉၅၀) ကာလေတြမွာ ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေပၚထြက္ေနမွဳက France Observateur ရဲ႕ အယ္ဒီတာ Claude Bourdet နဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ Claude Bourdet ဆိုသူက စတာလင္၀ါဒနဲ႕ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒတို႕အၾကားနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲဘက္ႏွစ္ဘက္အၾကားမွာ ရွိႏိုင္တဲ့ တတိယ သေဘာတရားတရပ္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေနသူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ျပင္သစ္ရဲ႕ လက္၀ဲသစ္၀ါဒျဖစ္ျပီး၊ ျဗိတိန္က ဒီစကားလံုးကို ဆက္လက္သံုးစြဲခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၁၉၆၀) ခုႏွစ္မွာ လူမွဳေဗဒပညာရွင္ C. Wright Mills (1916–62) ေရးသားခဲ့တဲ့ အိတ္ဖြင့္ေပးစာကို အေၾကာင္းျပဳျပီး လက္၀ဲသစ္၀ါဒက ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားလာခဲ့ပါတယ္။ Mills က လက္၀ဲအစဥ္အလာ တရပ္ျဖစ္တဲ့ အလုပ္သမားလူတန္းစားကိုယ္စားျပဳလွဳပ္ရွားမွဳ (labor metaphysic) နဲ႕ သက္ဆိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ new leftist ideology အေၾကာင္းကို အိတ္ဖြင့္ေပးစာမွာ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕စာအရ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္းနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ေျပာင္းလဲမွဳကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လူသစ္ေတြဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းက ပညာတတ္လူငယ္ေတြျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ (၁၉၆၀) ခုႏွစ္မွာ New Left Review ဆိုတဲ့ ဂ်ာနယ္တေစာင္ စတင္ေပၚထြက္ လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီကာလေတြမွာတုန္းက လက္၀ဲသစ္၀ါဒီအမ်ားစုဟာ Campaign for Nuclear Disarmament မွာ ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၆၁) ေႏွာင္းပိုင္းကလာေရာက္ေတာ့ ဒီလွဳပ္ရွားမွဳ အားေပ်ာ့လာတဲ့အတြက္ ဂ်ာနယ္ထုတ္ေ၀ေရးဘုတ္အဖြဲ႕၀င္မ်ားအၾကားမွာ မေရရာမွဳနဲ႕ ကြဲျပားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာျပီး ဂ်ာနယ္ ထုတ္ေ၀ေရးကို မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္မ်ားရဲ႕ လက္ထဲကို လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ရပါတယ္။
(၁၉၆၀-၇၀) ကာလေတြမွာေတာ့ အေမရိကန္နဲ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတို႕မွာ လက္၀ဲသစ္၀ါဒ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ လက္၀ဲသစ္ ၀ါဒီေတြက အလုပ္သမားလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ပါ၀င္လွဳပ္ရွားမွဳထက္ ေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳကို ပိုမိုေဇာင္းေပးၾကပါတယ္။ မာ့က္စ္၀ါဒရဲ႕ ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားမ်ားအပါအ၀င္ လူထုလူတန္းစားေပါင္းစံုရဲ႕ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားမွဳ သေဘာတရားမ်ားကို ဆန္႕က်င္ျပီး၊ ေက်ာင္းသား လွဳပ္ရွားမွဳကိုသာ လွဳပ္ရွားမွဳ ပါ၀ါအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ တို႕မွာ ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ လက္၀ဲသစ္၀ါဒ လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာ ဟစ္ပီလွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း အလိုက္ ဆႏၵျပပြဲေတြနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၆၈) ခုႏွစ္မွာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္း ေက်ာင္းသား လွဳပ္ရွားမွဳေတြ အရွိန္ျမင့္လာျပီး၊ ေက်ာင္းသားဦးေဆာင္တဲ့ ဆႏၵျပပြဲေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။
(၄) မင္းမဲ့၀ါဒ (Anarchism)
မင္းမဲ့၀ါဒဟာ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ အၾကားမွာ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္လို မင္းမဲ့ပါတီကမွ ကမၻာေပၚမွာ အာဏာမရခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မင္းမဲ့၀ါဒီမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ားကေတာ့ အားေကာင္းလွပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ စပိန္၊ ျပင္သစ္၊ ရရုရွားနဲ႕ မက္ဆီကိုႏိုင္ငံ တို႕မွာ မင္းမဲ့၀ါဒီမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အားေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက ႏိုင္ငံေရးအာဏာေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာဟာ evil အာဏာျဖစ္ျပီး၊ လိုအပ္တဲ့ အာဏာမဟုတ္ေၾကာင္း ယံုၾကည္ ထားၾကပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာနဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳကင္းမဲ့ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ အေရးကိစၥေတြကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ သေဘာတူညီခ်က္ေတြနဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲသြားၾကမယ္ ဆိုတဲ့ မင္းမဲ့၀ါဒအေတြးအေခၚေတြဟာ liberal individualism နဲ႕ socialist communitarianism အေတြးအေခၚမ်ားကေန ဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
liberal individualism အေတြးအေခၚမွာ တဦးခ်င္း၀ါဒနဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အျမင့္မားဆံုး လိုအပ္ေသာ ဆႏၵေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လစ္ဘရယ္ေတြက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ရွိမွဳကို ျငင္းဆန္ျခင္း မရွိပဲ၊ individual anarchists ေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ရွိမွဳဆိုတာကို ျငင္းဆန္ၾကပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီတဦးျဖစ္တဲ့ William Godwin (၁၇၅၆- ၁၈၃၆) ဆိုသူက လြတ္လပ္ျပီး၊ အေျမာ္အျမင္ရွိတဲ့ လူသားေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ အေရးကိစၥေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းႏိုင္သူမ်ားျဖစ္ျပီး၊ အစိုးရဆိုတာ မလိုလားအပ္တဲ့ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ စီမံခန္႕ခြဲေနတဲ့ အရာျဖစ္ေၾကာင္း အဆိုျပဳထားခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ လြတ္လပ္ေသာ ေစ်းကြက္သေဘာတရားမ်ားကိုလဲ လက္ခံၾက ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လူသားေတြဟာ ေစ်းကြက္ကို လြတ္လပ္စြာ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရရဲ႕ အခန္းက႑မလိုအပ္ေၾကာင္း ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီအယူအဆေတြကေန anarchocapitalism ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
မင္းမဲ့၀ါဒကို ေနာက္ထပ္လႊမ္းမိုးေစတဲ့ အေတြးအေခၚေတြကေတာ့ socialist communitarianism ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေတြးအေခၚထဲက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ တန္းတူညီမွ်မွဳ စတဲ့ သေဘာတရားေတြကို မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက လက္ခံၾကပါတယ္။ လူမွဳေသြးစည္းညီညြတ္ေရး (social solidarity) ရရွိေရးအတြက္ လူသားေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြ လိုအပ္ခ်က္ကို အာရံုစိုက္တဲ့ Collective anarchism ဆိုတဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတရပ္ေပၚထြက္လာပါတယ္။
ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္မင္းမဲ့၀ါဒီ Pierre-Joseph Proudhon ဆိုသူက လြတ္လပ္ေသာ လယ္သမားမ်ား၊ အႏုပညာရွင္မ်ား၊ လက္မွဳပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ငယ္ေလးေတြဟာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အျမတ္ထုတ္မွဳေတြ၊ မတရားမွုေတြ မပါ၀င္ေသာ တရားမွ်တျပီး တန္းတူညီမွ်တဲ့ စနစ္ေတြကို အသံုးျပဳျပီး သူတို႕ဘ၀ကို သူတို႕ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ အျခားေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားကေတာ့ Noam Chomsky နဲ႕ Murray Bookchin ဆိုသူတို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကို အထက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့ alternative spectrum၊ သ႑ာန္နဲ႕ ခြဲျခားဆန္းစစ္ေလ့လာျခင္းမ်ားသာမကပဲ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာ ဆိုရွယ္လစ္ ၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ရီပတ္ပလီကန္ ၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ ရီပတ္ပလီကန္၀ါဒ၊ တိုးတက္ေသာနီရိုလီဘရယ္၀ါဒ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ နီရိုလစ္ဘရယ္၀ါဒ၊ နီရိုလစ္ဘရယ္ ၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ Moral Matrix သ႑ာန္ စသည္မ်ားျဖင့္လဲ ေလ့လာသံုးသပ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး
Alternative Spectrum မွာ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ လက္ယာသစ္ (New Right)၊ လက္၀ဲသစ္ (New Left) နဲ႕ မင္းမဲ့၀ါဒ (Anarchism) စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
(၁) ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ (Social Democracy)
ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ classical liberalism နဲ႕ revolutionary socialism သေဘာတရားေတြကို ခ်ိန္ခြင္ညွိထားတဲ့ သေဘာတရားျဖစ္ပါတယ္။ ပထမသေဘာတရားက ေစ်းကြက္ကို ဦးစားေပးျပီး၊ ဒုတိယ သေဘာတရားက ဘံုပိုင္ဆိုင္မွဳကို ဦးစားေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒကို ေစ်းကြက္နဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ၊ တဦးခ်င္းစီနဲ႕ အမ်ားအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာအျဖစ္လဲ သတ္မွတ္ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ အရင္းရွင္စနစ္ကို ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမွဳေတြ ေဖာ္ထုတ္ ေပးႏိုင္တဲ့ တခုတည္းေသာ ယႏၱရားအျဖစ္ သတ္မွတ္လက္ခံထားသလို၊ အျခားတဘက္မွာလဲ ဒီလိုခ်မ္းသာၾကြယ္၀မွဳေတြကို ျပန္လည္မွ်ေ၀သံုးစြဲသင့္ေၾကာင္း လက္ခံထားပါတယ္။
(၂၀) ရာစုအေစာပိုင္းကာလေတြမွာတုန္းက ဒီ၀ါဒကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေသာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ (reformist socialism) အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၅၉) ခုႏွစ္မွာ ဂ်ာမန္ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီက မာ့က္စ္၀ါဒကို တရား၀င္စြန္႕လႊတ္ေၾကာင္း ေၾကျငာခဲ့ျပီး၊ "ျဖစ္ႏိုင္မွဳရွိလွ်င္ ျပိဳင္ဆိုင္ျခင္း၊ လိုအပ္ခ်က္ရွိလွ်င္ ၾကိဳတင္စီမံျခင္း” ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ အလုပ္သမားပါတီကလဲ ပါတီရဲ႕ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ ယံုၾကည္ခ်က္ကို တန္းတူညီမွ်ျခင္းဆိုတဲ့ သေဘာတရား အေပၚမွာပဲ ကန္႕သတ္ခ်က္ သတ္မွတ္ထားရွိခဲ့ပါတယ္။
ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒဟာ ၀ါဒမ်ိဳးစံု ေရာစပ္ယွက္ႏြယ္ေနတဲ့ ၀ါဒတရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္ ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒမွာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒရဲ႕ လူသားခ်င္းစာနာနားလည္မွဳ (compassion) နဲ႕ ဘံုလူသား၀ါဒ (common humanity) ဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြ၊ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ (freedom) နဲ႕ တူညီေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ား (equal opportunities) ဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒရဲ႕ မိဘသဖြယ္ တာ၀န္ယူမွဳနဲ႕ ေစာင့္ေရွာက္မွဳ (paternal duty and care) ဆိုင္ရာ သေဘာ တရားေတြအားလံုး ေရာစပ္ပါ၀င္ေနပါတယ္။
(၂) လက္ယာသစ္ (New Right)
လက္ယာသစ္၀ါဒဟာ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒကေန ေသြဖည္ခြဲထြက္လာတဲ့ ၀ါဒသစ္တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာသစ္၀ါဒ အစပ်ိဳးေပၚထြက္လာတဲ့ ကာလကေတာ့ လူမွဳေရးရာ ျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ေလ်ာ့က်လာမွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ျဖစ္လာတဲ့ (၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာသစ္သေဘာတရားေတြက ျဗိတိန္ႏိုင္ငံနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအေပၚ ၾကီးမားစြာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၈၀) ကာလေတြမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ မားဂရက္သက္ခ်ာ ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ Thatcherism ၀ါဒနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ သမၼတရီဂင္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ Reaganism ၀ါဒတို႕ ေပၚထြက္လာပါတယ္။
ဒီ၀ါဒႏွစ္ခုဟာ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ေစ်းကြက္သို႕ ဦးတည္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ဦးေဆာင္ေျပာင္းလဲ ႏိုင္ခဲ့အတြက္ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္း သက္ေရာက္လႊမ္းမိုးမွဳ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လက္ယာသစ္၀ါဒဟာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အေတြးအေခၚႏွစ္ရပ္ျဖစ္တဲ့ လစ္ဘရယ္၀ါဒနဲ႕ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒ ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစည္း ေပးျခင္းကိုေတာ့ မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒီ၀ါဒႏွစ္ရပ္အၾကားမွာ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ တင္းမာမွုေတြ ရွိတာေၾကာင့္ ေပါင္းစည္းေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အၾကံျပဳခ်က္ေတြလဲ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ေတြးေခၚပညာရွင္ Andrew Gamble က " လြတ္လပ္ေသာစီးပြားေရးအေဆာက္အအံုနဲ႕ အင္အားၾကီး ေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ (the free economy and the strong state) “ အျဖစ္ ရပ္တည္မွဳဟာ အေကာင္းဆံုး ေပါင္းစပ္ႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းအျဖစ္ အၾကံျပဳထားပါတယ္။
(၃) လက္၀ဲသစ္ (New Left)
လက္၀ဲသစ္အေတြးအေခၚေတြရဲ႕ မ်ိဳးေစ့က ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုမွာ de-Stalinization လုပ္တဲ့ ကာလမွာ အစျပဳလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၅၆) ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ Nikita Khrushchev ရဲ႕ မိန္႕ခြန္းမွာ "On the Cult of Personality and Its Consequences" ဆိုတဲ့ စကားလံုးပါ၀င္ခဲ့တာက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၊ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီနဲ႕ ဂ်ပန္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီတို႕ကို အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါတယ္။ ငယ္ရြယ္တဲ့ မာ့က္စ္၀ါဒီပညာရွင္ေတြက သူတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ဗဟိုဦးစီး၀ါဒကို ဆန္႕က်င္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုဆန္႕က်င္လာၾကတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္မ်ား ေပါင္းစည္းမိရာက လက္၀ဲသစ္၀ါဒ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦးအစမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံက ကြန္ျမဴနစ္ပညာရွင္မ်ားနဲ႕ တကၠသိုလ္အေျချပဳ ေလ့လာေရးအုပ္စု၀င္မ်ားနဲ႕ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက တကၠသိုလ္ေကာလိပ္အေျချပဳ ေလ့လာေရးအုပ္စုမ်ား ေပါင္းစည္းပါ၀င္လာၾကပါတယ္။
ျပင္သစ္မွာေတာ့ "nouvelle gauche" ဆိုတဲ့ သေဘာတရားတရပ္က (၁၉၅၀) ကာလေတြမွာ ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေပၚထြက္ေနမွဳက France Observateur ရဲ႕ အယ္ဒီတာ Claude Bourdet နဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ Claude Bourdet ဆိုသူက စတာလင္၀ါဒနဲ႕ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒတို႕အၾကားနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲဘက္ႏွစ္ဘက္အၾကားမွာ ရွိႏိုင္တဲ့ တတိယ သေဘာတရားတရပ္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေနသူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ျပင္သစ္ရဲ႕ လက္၀ဲသစ္၀ါဒျဖစ္ျပီး၊ ျဗိတိန္က ဒီစကားလံုးကို ဆက္လက္သံုးစြဲခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၁၉၆၀) ခုႏွစ္မွာ လူမွဳေဗဒပညာရွင္ C. Wright Mills (1916–62) ေရးသားခဲ့တဲ့ အိတ္ဖြင့္ေပးစာကို အေၾကာင္းျပဳျပီး လက္၀ဲသစ္၀ါဒက ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားလာခဲ့ပါတယ္။ Mills က လက္၀ဲအစဥ္အလာ တရပ္ျဖစ္တဲ့ အလုပ္သမားလူတန္းစားကိုယ္စားျပဳလွဳပ္ရွားမွဳ (labor metaphysic) နဲ႕ သက္ဆိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ new leftist ideology အေၾကာင္းကို အိတ္ဖြင့္ေပးစာမွာ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕စာအရ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္းနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ေျပာင္းလဲမွဳကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လူသစ္ေတြဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းက ပညာတတ္လူငယ္ေတြျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာ (၁၉၆၀) ခုႏွစ္မွာ New Left Review ဆိုတဲ့ ဂ်ာနယ္တေစာင္ စတင္ေပၚထြက္ လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီကာလေတြမွာတုန္းက လက္၀ဲသစ္၀ါဒီအမ်ားစုဟာ Campaign for Nuclear Disarmament မွာ ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၆၁) ေႏွာင္းပိုင္းကလာေရာက္ေတာ့ ဒီလွဳပ္ရွားမွဳ အားေပ်ာ့လာတဲ့အတြက္ ဂ်ာနယ္ထုတ္ေ၀ေရးဘုတ္အဖြဲ႕၀င္မ်ားအၾကားမွာ မေရရာမွဳနဲ႕ ကြဲျပားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာျပီး ဂ်ာနယ္ ထုတ္ေ၀ေရးကို မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္မ်ားရဲ႕ လက္ထဲကို လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ရပါတယ္။
(၁၉၆၀-၇၀) ကာလေတြမွာေတာ့ အေမရိကန္နဲ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတို႕မွာ လက္၀ဲသစ္၀ါဒ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ လက္၀ဲသစ္ ၀ါဒီေတြက အလုပ္သမားလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ပါ၀င္လွဳပ္ရွားမွဳထက္ ေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳကို ပိုမိုေဇာင္းေပးၾကပါတယ္။ မာ့က္စ္၀ါဒရဲ႕ ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားမ်ားအပါအ၀င္ လူထုလူတန္းစားေပါင္းစံုရဲ႕ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားမွဳ သေဘာတရားမ်ားကို ဆန္႕က်င္ျပီး၊ ေက်ာင္းသား လွဳပ္ရွားမွဳကိုသာ လွဳပ္ရွားမွဳ ပါ၀ါအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ တို႕မွာ ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ လက္၀ဲသစ္၀ါဒ လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာ ဟစ္ပီလွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း အလိုက္ ဆႏၵျပပြဲေတြနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၆၈) ခုႏွစ္မွာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္း ေက်ာင္းသား လွဳပ္ရွားမွဳေတြ အရွိန္ျမင့္လာျပီး၊ ေက်ာင္းသားဦးေဆာင္တဲ့ ဆႏၵျပပြဲေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။
(၄) မင္းမဲ့၀ါဒ (Anarchism)
မင္းမဲ့၀ါဒဟာ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ အၾကားမွာ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္လို မင္းမဲ့ပါတီကမွ ကမၻာေပၚမွာ အာဏာမရခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မင္းမဲ့၀ါဒီမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ားကေတာ့ အားေကာင္းလွပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ စပိန္၊ ျပင္သစ္၊ ရရုရွားနဲ႕ မက္ဆီကိုႏိုင္ငံ တို႕မွာ မင္းမဲ့၀ါဒီမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အားေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက ႏိုင္ငံေရးအာဏာေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာဟာ evil အာဏာျဖစ္ျပီး၊ လိုအပ္တဲ့ အာဏာမဟုတ္ေၾကာင္း ယံုၾကည္ ထားၾကပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာနဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳကင္းမဲ့ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ အေရးကိစၥေတြကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ သေဘာတူညီခ်က္ေတြနဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲသြားၾကမယ္ ဆိုတဲ့ မင္းမဲ့၀ါဒအေတြးအေခၚေတြဟာ liberal individualism နဲ႕ socialist communitarianism အေတြးအေခၚမ်ားကေန ဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
liberal individualism အေတြးအေခၚမွာ တဦးခ်င္း၀ါဒနဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အျမင့္မားဆံုး လိုအပ္ေသာ ဆႏၵေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လစ္ဘရယ္ေတြက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ရွိမွဳကို ျငင္းဆန္ျခင္း မရွိပဲ၊ individual anarchists ေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ရွိမွဳဆိုတာကို ျငင္းဆန္ၾကပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီတဦးျဖစ္တဲ့ William Godwin (၁၇၅၆- ၁၈၃၆) ဆိုသူက လြတ္လပ္ျပီး၊ အေျမာ္အျမင္ရွိတဲ့ လူသားေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ အေရးကိစၥေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းႏိုင္သူမ်ားျဖစ္ျပီး၊ အစိုးရဆိုတာ မလိုလားအပ္တဲ့ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ စီမံခန္႕ခြဲေနတဲ့ အရာျဖစ္ေၾကာင္း အဆိုျပဳထားခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ လြတ္လပ္ေသာ ေစ်းကြက္သေဘာတရားမ်ားကိုလဲ လက္ခံၾက ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လူသားေတြဟာ ေစ်းကြက္ကို လြတ္လပ္စြာ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရရဲ႕ အခန္းက႑မလိုအပ္ေၾကာင္း ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီအယူအဆေတြကေန anarchocapitalism ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
မင္းမဲ့၀ါဒကို ေနာက္ထပ္လႊမ္းမိုးေစတဲ့ အေတြးအေခၚေတြကေတာ့ socialist communitarianism ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေတြးအေခၚထဲက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ တန္းတူညီမွ်မွဳ စတဲ့ သေဘာတရားေတြကို မင္းမဲ့၀ါဒီေတြက လက္ခံၾကပါတယ္။ လူမွဳေသြးစည္းညီညြတ္ေရး (social solidarity) ရရွိေရးအတြက္ လူသားေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြ လိုအပ္ခ်က္ကို အာရံုစိုက္တဲ့ Collective anarchism ဆိုတဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတရပ္ေပၚထြက္လာပါတယ္။
ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္မင္းမဲ့၀ါဒီ Pierre-Joseph Proudhon ဆိုသူက လြတ္လပ္ေသာ လယ္သမားမ်ား၊ အႏုပညာရွင္မ်ား၊ လက္မွဳပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ငယ္ေလးေတြဟာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အျမတ္ထုတ္မွဳေတြ၊ မတရားမွုေတြ မပါ၀င္ေသာ တရားမွ်တျပီး တန္းတူညီမွ်တဲ့ စနစ္ေတြကို အသံုးျပဳျပီး သူတို႕ဘ၀ကို သူတို႕ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ မင္းမဲ့၀ါဒနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ အျခားေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားကေတာ့ Noam Chomsky နဲ႕ Murray Bookchin ဆိုသူတို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကို အထက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့ alternative spectrum၊ သ႑ာန္နဲ႕ ခြဲျခားဆန္းစစ္ေလ့လာျခင္းမ်ားသာမကပဲ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာ ဆိုရွယ္လစ္ ၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ရီပတ္ပလီကန္ ၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ ရီပတ္ပလီကန္၀ါဒ၊ တိုးတက္ေသာနီရိုလီဘရယ္၀ါဒ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ နီရိုလစ္ဘရယ္၀ါဒ၊ နီရိုလစ္ဘရယ္ ၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ Moral Matrix သ႑ာန္ စသည္မ်ားျဖင့္လဲ ေလ့လာသံုးသပ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး
No comments:
Post a Comment